Achter de schermen

…bij de politiedienst dak- en thuislozen Schiphol

“Schiphol is als een stad zonder inwoners”, zegt wachtmeester Bart. “Maar ook een ‘stad’ die dak- en thuislozen aantrekt.” Deze grote groep, vaak met drank- en drugsgerelateerde problemen, kan de nodige overlast met zich mee brengen. Om dat tegen te gaan is er sinds 2016 binnen de politiedienst op Schiphol een speciaal team werkzaam dat zich richt op deze problematiek. De betreffende collega’s hebben affiniteit met de doelgroep en zijn op de hoogte van wat er speelt. “Voor een lange termijnoplossing is een doelgerichte aanpak nodig.”

Als wachtmeester is Bart een van deze 14 dedicated collega’s. Van hem wordt verwacht dat hij weet welke dak,- en thuislozen vaker terugkomen naar de luchthaven, wie de notoire overlastgevers zijn en welke aanpak zij nodig hebben. Als wijkopper is Alex op zijn beurt verantwoordelijk voor de aansturing van het dedicated team. Hij voert onder meer maandelijks overleg met de ketenpartners die betrokken zijn bij de problematiek. Een aantal jaren geleden is er voor deze aanpak een speciaal convenant opgesteld, waardoor de informatie over de doelgroep met andere zorgpartijen binnen de regio gedeeld mag worden.

Tekst: Michael Simon | Foto’s: sergeant-majoor Hille Hillinga

Divers

De groep dak- en thuislozen op Schiphol is aan de ene kant vrij homogeen en anderzijds ook weer divers, legt Bart uit. “Het overgrote deel heeft niet de Nederlandse nationaliteit. Veel komen uit Oost-Europa, vooral mannen.” Alex vult aan: “Dat zijn onder meer vaste gezichten, mensen die we regelmatig terugzien hier, maar wij zien vooral een toename in het aantal unieke dak, en thuislozen per maand.”

Handelingskader

De marechaussees proberen elke dak- en thuisloze aan te spreken. Soms volgt een bekeuring, soms is een waarschuwing of goed gesprek voldoende. “We benaderen iedereen die niet op doorreis is of iemand komt brengen of halen”, legt Bart uit. “In dat geval heb je hier in principe niks te zoeken. Indien nodig, dragen wij personen over aan andere zorgpartners uit de keten.”

De zogeheten regulars zijn bekend, met naam en toenaam. “Deze gegevens staan ook in de briefings die we wekelijks maken, inclusief een handelingskader met hoe om te gaan met deze specifieke persoon. Best lastig, want het is natuurlijk allemaal maatwerk.”  

Business as usual

Op het plein voor de ingang van de luchthaven zit een jongen in oude, versleten kleding. Met zijn capuchon ver over het hoofd getrokken staart hij voor zich uit. Als Bart en Alex hem aanspreken, lijkt het op het eerste gezicht business as usual. Uiteindelijk blijkt de zaak toch wat complexer, waarop de jongen meegenomen wordt naar het kantoor van de Marechaussee op Schiphol Plaza. “Deze meneer is naar Nederland gelokt door personen die zich in het criminele circuit begeven en uitgebuit op het gebied van arbeid” legt Alex uit. “Hij is uiteindelijk weggelopen en zodoende op Schiphol beland. Wij dragen hem over aan Schiphol Social Work. Zij nemen het over en zullen hem proberen de juiste richting op te helpen.”

Aantrekkingskracht

“Op de ene of andere manier trekt een luchthaven deze mensen aan”, zegt Bart. “Met alle bussen en treinen die hier dagelijks arriveren is de aanvoerroute natuurlijk ook heel makkelijk.” De redenen voor dak- en thuislozen om naar de luchthaven toe te komen zijn divers. “Sowieso is het hier overdekt en warm, dat is zeker in de winter een aantrekkingskracht. Maar Schiphol heeft daarnaast zó veel hoeken en gaatjes; van trappenhuizen tot parkeergarages”, aldus Alex. “Deze personen weten precies waar ze wanneer moeten zijn. Vaak kennen zij de luchthaven nog beter dan wij. Van sommige bekende gezichten weten we dat ze er zijn, maar we zien ze niet. Zij ons vaak wel.” 

Onderscheid

Onderscheid maken tussen dak- en thuislozen, verslaafden en/of personen ‘met onbegrepen gedrag’ is lastig, legt Bart uit. “Sommigen zijn afgekickt, anderen weer net verslaafd geraakt. Bovendien, wanneer ben je verslaafd? Wanneer ben je dakloos? Er zijn ook genoeg mensen zonder woning die claimen niet dakloos te zijn maar ‘vrij’. Maar goed, feit blijft dat je hier zonder duidelijk doel niets te zoeken hebt.”

Herkenning

Vlak buiten vertrekhal 1 zien Bart en Alex een bekend gezicht. Een jongeman met een grote vuilniszak spit in een afvalbak, waarschijnlijk op zoek naar statiegeldblikjes en -flesjes. Alex tikt hem op de schouder. Wanneer de jongen zich omdraait is er van beide kanten een blik van herkenning. Na een goed gesprek vertrekt de jongen richting het perron om Schiphol te verlaten. “Hij moet zich morgen in Den Haag melden bij de reclassering”, zegt Alex. “We hebben even alles gecheckt bij de juiste instanties.” 

Overlast

Het spitten in prullenbakken lijkt geen overlast te veroorzaken. “Dat klopt”, bevestigt de wijkopper. “Hij deed het gewoon heel netjes, maar anderen maken er een enorme bende van. Hoe dan ook: het mag gewoon niet. Daarom hebben we hem weggestuurd. Het gesprek met de jongen bij de vuilnisbak leek in goede harmonie te verlopen. “Dat was ook zo”, erkent Bart, “maar dit is ook wel eens anders geweest. Hij is aan het afkicken van de alcohol en drugs. Vorig jaar troffen wij hem vaak aan onder invloed en was hij erg agressief. Dat leidde onder meer tot een bedreiging richting een Schipholmedewerker.”

Papierwerk

Alle personen binnen de doelgroep worden door de marechaussees geregistreerd en dat levert het nodige papierwerk op. “Maar het is wel nodig, zo kunnen we dossiers bouwen”, aldus Bart. “Ook om te zien welke instanties op de hoogte zijn van bepaalde personen en wie al eventuele aanvaringen heeft gehad.” Want de Marechaussee is allesbehalve de enige partij in dit proces. “We werken met veel partners samen op de luchthaven: Schiphol Social Work, GGZ, het OM, de Gemeente en natuurlijk Schiphol zelf. Want alleen maar wegsturen, is natuurlijk geen houdbare oplossing. En vergeet de NS niet. Voorheen was het zo dat we overlast gevende personen richting de trein stuurden, maar vervolgens veroorzaakten ze tijdens die rit dan weer overlast. Tegenwoordig zijn daar betere afspraken over gemaakt.”

Overlap

Wat het werk voor de teamleden met name interessant maakt, is het feit dat het werkterrein heel Schiphol behelst. “We lopen, fietsen of rijden waar we nodig zijn”, zegt Bart. “Maar er is ook vaak veel overlap. Wanneer er bijvoorbeeld bij een winkeldiefstal op Schiphol een dak- of thuisloze is betrokken, roepen collega’s soms onze hulp in. Gewoon om te checken of er nog iets bijzonders is met een verdachte.” 

Empathie

Er zijn thema- en informatiedagen die teamleden -kunnen- bijwonen, maar het omgaan met deze bijzondere doelgroep is ook wel iets wat in je moet zitten, vindt Alex. “Iedereen heeft z'n kwaliteiten, maar als jij bijvoorbeeld wat minder empathisch ingesteld bent en niet veel inlevingsvermogen hebt, dan is dit waarschijnlijk geen goede neventaak voor jou.” Toch is het niet allemaal begrip, pappen en nathouden. Allesbehalve, aldus Bart. “De aanpak wordt van zowel de zorgkant als van de strafrechtelijke kant aangelopen. Op het moment dat een van de 2 niet werkt dan proberen we het op de andere manier. Op een gegeven moment is het geduld op en loopt je empathie ook wel op z’n einde.”