Wargaming is een waardevolle tool in militair onderwijs
Niet elke les Powerpoints ‘wegkijken’, maar zelf militaire acties in het cyberdomein opzetten. Met een tegenstander die tegengas geeft. In een wargame kan dat. Het is leuk én leerzaam, merken cadetten en adelborsten van de Nederlandse Defensie Academie
Tekst: kapiteins Max van de Pol en Arjen de Boer | Foto’s: Rob Gieling
Wat niemand wilde, is dan toch gebeurd. Russische troepen zijn massaal één van de Baltische staten binnengevallen. NAVO-brigades moeten alle zeilen bijzetten om de indringers tegen te houden en terug te drijven. Deze strijd speelt zich tijdens dit fictieve scenario echter niet alleen af op land/zee/lucht. Ook in het cyberdomein is het oorlog. Computersystemen hacken, beïnvloedingscampagnes via social media, inlichtingen verzamelen via het web. Het hoort er vandaag allemaal bij in Breda tijdens de oefening Baltic Shadow.
Rood vs. Blauw
In het lesgebouw van de Faculteit Militaire Wetenschappen is derdejaars cadet Dennis (luchtmacht) bezig met een zogeheten wargame. Hij speelt een realistisch scenario en maakt deel uit van team Blauw, de Baltische staten. Hun operatiecentrum is het linkerlokaal. Vier andere cadetten voeren de Russen aan, team Rood in het rechterlokaal.
Op landkaarten geven speelstukken de posities van de troepen aan, al houden Dennis en zijn team zich daar niet direct mee bezig. Ze kijken vooral hoe ze deze strijd kunnen ondersteunen via het cyberdomein. Bijvoorbeeld met grootschalige informatiecampagnes via social media, verstoringen van beweegbare bruggen over de rivier Narva en manipulatie van de Russische staatstelevisie. "We zitten bijvoorbeeld ook in de logistiek van hun treinsystemen en bepalen dus of er treinen over de sporen kunnen rijden.” Zo is het mogelijk de opmars en bevoorrading te frustreren, stelt Dennis.
Het nieuwe conflict
De speeldag van wargame Baltic Shadow is het sluitstuk van een wekenlange campagne, die onderdeel is van het studieprogramma Information at War. "In deze minor nemen we cadetten en adelborsten mee in de virtuele dimensie van moderne conflicten”, zegt universitair hoofddocent Cyberoperaties Jelle van Haaster van de Nederlandse Defensie Academie (NLDA).
Ook dat gevecht moet je oefenen. Kijk maar naar de oorlog in Oekraïne waar beide partijen continu proberen om dominant te zijn via cyber en informatieoperaties. Maar ja, hoe doe je dat, dachten Van Haaster en zijn afdeling. Zo ontstond het idee van een wargame. “We wilden cadetten en adelborsten in een setting brengen waarbij ze zich daadwerkelijk moeten inleven. Niet alleen in Blauw, dus de Baltische Staten, maar ook in Rood, dus de Russische kant. Dat dwingt ze om niet alleen te denken vanuit ‘wij’, maar ook vanuit de tegenstander."
Spelenderwijs leren
Een wargame zoals die binnen Defensie steeds vaker wordt ‘gespeeld’ is niet te vergelijken met populaire gezelschapsspellen als Stratego en Risk. Hierbij moeten spelers elkaar wel bevechten, maar het blijft gezellig. Bij een wargame spelen militairen realistische scenario’s na, om bijvoorbeeld te ontdekken of hun gevechtsplannen zwakke plekken vertonen. Een daadwerkelijke tegenstander die tegendruk geeft en onvoorspelbaar handelt, levert waardevolle inzichten op. Specifiek dit leeraspect maakt wargaming een goede tool voor de Koninklijke Militaire Academie (KMA) en het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM).
Team Blauw kijkt ondertussen naar de ontwikkelingen op de kaart. Wat kunnen ze bedenken om de vijand te frustreren? Toch een bom op die belangrijke brug, of juist een cyberaanval om dat ding onbruikbaar te maken? Zo zijn er talloze keuzes te maken om de strijd in het eigen voordeel te beslissen.
Via Requests for Information (RFI’s) vragen de cadetten gegevens op over de eigen capaciteiten. Van bijvoorbeeld hackers. Kunnen die vijandelijke computers infiltreren en hoe? Het antwoord op zulke informatieverzoeken wordt gegeven door een team docenten en experts. Is het antwoord positief, dan kunnen de cadetten een actie uitvoeren om die hack te plaatsen.
Maar het Rode team verzint ook acties, doet tegenzetten. Die onvoorspelbaarheid is een wezenlijk onderdeel van een echt conflict. Terwijl cadet Dennis zijn verhaal doet op de gang, loopt toevallig team Rood voorbij. Abrupt stopt hij met praten over de plannen en acties van zijn groep. “Wacht even, ik wil ze niet slimmer maken." De wil om te winnen is overduidelijk.
Hulp van AI
Het is de eerste keer dat deze specifieke wargame draait op de faculteit, zegt Joost de Wolf, docent Cyber. Hij vindt het een geslaagde lesmethode. “Ze zitten niet alleen in een leslokaal te kijken naar Powerpoint-presentaties, ze moeten de stof echt toepassen.” Dit heeft volgens hem een meerwaarde, omdat de materie beter blijft hangen. “Het scenario is dan ook zo realistisch mogelijk en de situaties in de game worden steeds lastiger.”
Daarbij krijgen de docenten en experts hulp van generatieve AI. Dankzij kunstmatige intelligentie kunnen ze het scenario beheersen. Daar zouden anders veel meer mensen voor nodig zijn, vertelt hoofddocent Van Haaster. "Het systeem neemt van alles mee. Alle informatieverzoeken en antwoorden, de orders die ze hebben gekregen en onze studiegidsen." Dit zorgt voor extra realiteitszin en onvoorspelbaarheid. Maar de menselijke toets blijft onmisbaar, nuanceert Van Haaster. Generatieve AI gaat uit van waarschijnlijkheid en kans. “Dat kan een wargame om zeep helpen als je daar fouten in maakt."
Vak apart
De ontwikkeling van een wargame is een vak apart. Daarom heeft de faculteit voor deze specifieke editie hulp gekregen van het Multi Domain Warfare Education Centre (MDWEC). Daar is het scenario bedacht, vertelt luitenant-kolonel Ivo de Nooijer, senior adviseur wargaming. "Het startpunt is bij voorkeur de realiteit. Wat wij bouwen moet, ook als het gaat om het gebruiken van informatie, realistisch zijn. Maar niet echt."
Het moet alleen wel zo echt mogelijk voelen. Inclusief tijdsdruk en dilemma’s op het slagveld. "We willen deelnemers ‘in het plaatje’ krijgen. Suspension of disbelief noemen we dat. We maken soms gebruik van journaalbeelden voor een hoger realistisch gehalte. Spelers moeten de geur van brandend rubber bijna in hun neus hebben. "
Bevrijding
In het faculteitsgebouw lijkt het tij inmiddels te keren. De Estse en Engelse brigades drukken de vijand terug. Een Duitse eenheid maakt zich klaar om zich ook in het gevecht te mengen. De bevrijding van een belangrijke grensstad lijkt op handen. Dat is een mooi moment om via social media overwinningsfoto’s te verspreiden. Goed voor het moreel, een mooie manier om de opinie te beïnvloeden, hebben de cadetten door.
"Ik vind het fijn werken”, zegt cadet Dennis. “Het is interactief. Ik had het liefst drie, vier van dit soort dagen gewild in de afgelopen vier weken. Want je wordt er echt ingetrokken. We krijgen direct feedback op onze plannen en kunnen dat toepassen in de volgende ronde. We worden verplicht om zelf na te denken. Dat maakt zo’n wargame heel effectief.”
