Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties die invloed hebben gehad op de hele wereld.

Om hiermee het ‘o ja-gevoel’ op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of ons deze niet meer exact herinneren. Vandaag gaan we precies 109 jaar terug, naar 29 augustus 1916, als in Sittard ene Leopold Sailvin Horn ter wereld komt.

Tekst: Evert Brouwer

Leo Horn mag zonder meer de naam ‘icoon binnen de (Nederlandse) voetbalwereld’ dragen, maar hij moet vooral worden herinnerd als een verzetsstrijder. Tijdens de Tweede Wereldoorlog waagt hij op een bijzondere manier zijn leven om Joden te redden; onder wie zijn ouders en broer George.

Toon

Al op zesjarige leeftijd begint Leo Horn met voetballen bij de rooms-katholieke voetbalvereniging VVS in Sittard. Hij speelt op straat regelmatig met iemand die later ook zou uitgroeien tot bekende Nederlander. Zijn even oude buurjongen is niemand minder dan conferencier, dichter en zanger Toon Hermans.

Na de verhuizing naar de Watergraafsmeer in Amsterdam voetbalt hij, tot een knieblessure hem te veel hindert, bij Wilhelmina Vooruit. Horn begint dan maar wedstrijden te fluiten in de toenmalige Amsterdamsche Voetbal Bond en blijkt een talent. De jonge Leo klimt snel op binnen de KNVB, maar daaraan komt in 1940 een einde. Leo Horn is namelijk Joods. Hij wordt geschrapt uit het scheidsrechtersgilde van de voetbalbond, een daad waarvoor hij tot zijn dood de toenmalige directeur Karel Lotsy verantwoordelijk houdt.

Stootgroep

De bezetting en de Jodenvervolging weerhouden Horn er niet van om zonder Jodenster de straat op te gaan. Hij weigert ook onder te duiken of zich te verbergen. Met een vals persoonsbewijs rijdt hij als dokter Van Dongen, compleet met een esculaapteken op zijn fiets, door de hoofdstad.

In 1942 sluit hij zich aan bij de zogeheten STANZ-groep (Stootgroep Amsterdam Nieuw-Zuid). Onder de valse naam ir. Varing helpt hij bij het zoeken naar onderduikadressen voor Joden. Ook neemt hij deel aan verscheidene riskante acties, waaronder een overval op een wapendepot, enkele maanden voor de bevrijding. Hij doet het samen met onder anderen Kuki Krol, vader van de latere Ajax-voetballer en international Ruud.

Pas na de bevrijding maakt Horn binnen zijn verzetsgroep bekend dat hij zelf Joods is. Leo Horn weet zijn ouders en broer George uit handen van de nazi’s te houden, maar door verraad worden zijn oudste broer Edgar, een wijnhandelaar, diens vrouw Catharina Levie en zijn zus Sophie opgepakt. Het echtpaar wordt later vermoord in vernietigingskamp Sobibor, Sophie overleeft de verschrikkingen van Bergen-Belsen en Auschwitz.

Klap

Vanwege zijn rol in de illegaliteit wordt Horn van mei 1945 tot januari 1946 door de Binnenlandsche Strijdkrachten als medewerker geplaatst op een delinquentenkamp in Amsterdam, waar collaborateurs worden opgesloten. Hij komt daar oog-in-oog te staan met de verrader van zijn zus. “Hij was vastgebonden, maar ik heb hem toch een klap gegeven”, verkondigt hij later.

Als het leven min of meer z’n gang gaat, pakt Horn het fluiten weer op. Hij doet dat op geheel eigen wijze. Zo legt hij eens een wedstrijd stil om te applaudisseren voor een mooie actie en neemt hij, omdat het allemaal te lang duurt, zelf een hoekschop tijdens de wedstrijd PSV-Sittardia. Niet geheel wars van enige ijdelheid laat hij zich ook scheidsrechterspakken aanmeten in bordeauxrood en mintgroen. Geheel ongebruikelijk in die tijd.

Finale

Vanaf 1951 mag Horn internationale wedstrijden fluiten en dat blijft niet zonder succes. Hij staat op het heilige gras van Wembley tijdens de historische eerste thuisnederlaag van Engeland, tegen Hongarije (3-6). In 1957 en 1962 is Horn leidsman tijdens de finale van de Europa Cup 1. Dat is de voorganger van de huidige Champions League, waaraan toen nog alleen de landskampioenen meededen.

Een aantal malen verhaalt de scheidsrechter, die in 1966 de fluit aan de wilgen hangt, over zijn werk voor het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij zet zich in voor de herinnering aan de Holocaust en spreekt op scholen. Horn is erbij als op 16 oktober 1988 bij de Stopera het Joods Verzetsmonument wordt onthuld. Bekende sporters staan erop vermeld, zoals Joop Cosman van boksclub Olympia. En Leo Horn, dan inmiddels een zeer gevierd ondernemer in textiel. Zeven jaar later overlijdt Horn in een ziekenhuis in Amstelveen aan de gevolgen van een beroerte. “Ik was geen held, ik wilde gewoon een goed mens zijn”, luidde zijn motto. Naar dat goede mens is in geboortestad Sittard het plantsoen bij stadion De Baandert vernoemd. In Amsterdam draagt een straat zijn naam.

Bron: Sportgeschiedenis.nl/Jurryt van de Vooren en Gezichten van Joods Verzet/Jeroen Sprenger