‘Operatie stond als een huis’

Voorbereiding van anderhalf jaar op NAVO-top 2025 werpt vruchten af

In de werkkamers van de Projectdirectie NAVO-top 2025 wordt nog volop gewerkt. Vanuit dit deel van het ministerie van Defensie werd de grootste veiligheidsoperatie ooit in Nederland gepland: Operatie Orange Shield. De praktische afhandeling van deze complexe operatie loopt nog enkele maanden door, al is de evaluatie wel al gestart. Projectdirecteur generaal-majoor Wilfred Rietdijk en drie van zijn collega’s blikken terug op anderhalf jaar werk voor een veilige en waardige NAVO-top.

Tekst: Stijn Jaspers | Foto’s: Mediacentrum Defensie

‘Wij vormden als collega’s een kleine familie’

“Woensdagavond 25 juni rond 21.00 uur kreeg ik bericht dat het laatste regeringstoestel het Nederlandse luchtruim had verlaten. De NAVO-top 2025 was inhoudelijk al een succes. Maar op dat moment mochten wij ook de veiligheidsoperatie als succesvol beschouwen. Dat moment vergeet ik niet snel. Ik dacht terug aan hoe hard we als Defensie de afgelopen anderhalf jaar hebben gewerkt.”

“We hebben een unieke operatie uitgevoerd. Dat maakt mij trots. Trots op mijn team van toppers in de projectdirectie. Wij vormden als collega’s een kleine familie. En trots op de defensieorganisatie. We hebben aan onszelf, en aan de samenleving, laten zien waartoe de Nederlandse krijgsmacht in staat is. Onze belangrijkste opdracht, zorgen voor een veilige en waardige top, is vlekkeloos verlopen. Onze plannen, scenario’s en de uitvoering stonden als een huis. Dat is ook de reden dat ik tijdens de top best wel relaxed was.”

“Deze unieke veiligheidsoperatie op eigen grondgebied, Operatie Orange Shield, is nu misschien voorbij, maar van de geleerde lessen hebben we nog jaren profijt. De samenwerking tussen Defensie, andere departementen, burgemeesters en hun gemeenten en talloze publieke en private partners, heeft een stevig fundament gelegd voor toekomstige onderlinge samenwerking. In vredestijd en in tijden van crisis en conflict.”

‘Inzet Defensie op Nederlands grondgebied juridisch robuust maken’

“Sinds het begin van mijn rechtenstudie was ik militair werkstudent bij Defensity College. Maar dat ik vervolgens als jurist bij Defensie betrokken zou zijn bij een veiligheidsoperatie als de NAVO-top 2025, had ik nooit gedacht. Dat ik binnen de projectdirectie deze rol kreeg, was een geweldige uitdaging en toont hoeveel vertrouwen je binnen deze organisatie kunt krijgen.”

“Als jurist was ik, samen met collega’s bij de Directie Juridische Zaken, verantwoordelijk voor de algehele juridische advisering en afhandeling van de bijstandsverzoeken voor Defensie. Die waren divers. Vanuit het plan Luchtruim Bewaken en Beveiligen volgde bijvoorbeeld de inzet op het voormalige Marinevliegkamp Valkenburg van Apaches en een Patriot-luchtverdedigingssysteem. Zo’n locatie wordt dan volgens de wet aangewezen als te bewaken en beveiligen object (een Tijdelijk Militair Object, TMO). Je kunt namelijk niet zomaar ergens gebied afzetten om te gaan bewaken en beveiligen. En de Counter-Unmanned Aircraft Systems (C-UAS)-batterij moest binnen de juridische kaders opereren om in het uiterste geval drones onschadelijk te maken.”

“De afgelopen anderhalf jaar hebben we veel kennis opgedaan om de inzet van Defensie op Nederlands grondgebied, ook die onder civiel gezag, juridisch robuust te maken. Onder andere door de intensieve samenwerking met Rijkswaterstaat, kustwacht en het Openbaar Ministerie voor inzet op de Noordzee. En met de Nationale Politie om onder de Politiewet militaire bijstand te leveren. De geleerde lessen zijn blijvend waardevol in het kader van hoofdtaak 1: de beveiliging van ons eigen en bondgenootschappelijk grondgebied.”

‘Alles wat nodig was, is door mijn handen gegaan’

“Bij een operatie als de NAVO-top gaat het om drie dingen: veiligheid, communicatie en alles wat overblijft: de logistiek. Alles wat nodig was, is door mijn handen gegaan. Ik was verantwoordelijk voor de behoeftestellingen, inkoopbegeleiding, levering en betaling. En dan niet alleen van goederen, maar ook van diensten en locaties. Denk aan het huren van ruimtes voor een TMO, de catering voor duizenden militairen en het laten aanleggen van de IT-infrastructuur op het World Forum in Den Haag, de hoofdlocatie van de top.”

“Als slaapplek voor de 450 militairen op voormalig Marinevliegkamp Valkenburg, waar onder andere zes Apaches waren gestationeerd, hebben we een vakantiepark moeten afhuren. En de cateraar van de musical Soldaat van Oranje verzorgde hun maaltijden. Ook de productie en levering van het waarderingsgeschenk voor de 45.000 ondersteuners van de top heb ik geregeld. Dit geschenk bestaat uit een doosje met daarin een handdoek met NAVO-embleem van gerecyclede Defensie-uniformen, een herdenkingsmedaille (coin) en een dankkaart van secretaris-generaal Mark Rutte, mede ondertekend door demissionair minister-president Dick Schoof en de burgemeester van Den Haag, Jan van Zanen.”

“Ik werk tot 1 februari 2026 door om het project af te ronden. Het gaat dan om het afhandelen van facturen en aanbestedingsdossiers, maar ook het oplossen van mogelijke meldingen van schades op locaties. Ik ben gevraagd om aan te blijven voor de NAVO-top, want eigenlijk zou ik in 2024 met pensioen gaan. Dat doe ik straks na het afronden van dit project, het meest fantastische deel van mijn loopbaan.”

‘Civiel-militaire samenwerking groot thema de komende jaren’

“Binnen de Projectdirectie NAVO-top 2025 was ik als Hoofd Nationale Operaties (NATOPS) verantwoordelijk voor het toetsen van de bijstandsverzoeken aan de Directie Operaties (DOPS). Kunnen en willen we dit honoreren? Die vragen stelden wij ons bij elke verzoek. Het plaatsen van hekken rondom een locatie hoeft Defensie bijvoorbeeld niet altijd zelf te doen. Een private partij kan dit net zo goed. En daardoor houdt Defensie capaciteit over voor andere zaken.”

“De afgelopen anderhalf jaar hebben we dankzij de top in de volle breedte grote stappen gezet op civiel-militaire samenwerking. Dit wordt ook een groot thema de komende jaren. De maatschappelijke weerbaarheid moet vanwege de geopolitieke dreiging omhoog. Burgers, bedrijven en Defensie zullen meer gaan samenwerken om te beschermen wat ons dierbaar is.”

“De veiligheidsoperatie voor de top was een succes, maar heeft dus een blijvende en positieve impact. Voor de NAVO-top ontving NATOPS ongeveer veertig bijstandsverzoeken. Dat lijkt misschien weinig als je bedenkt dat we jaarlijks gemiddeld 1.500 verzoeken ontvangen. Maar één verzoek uit het plan Luchtruim Bewaken en Beveiligen bestond onder andere uit het operationeel maken van voormalig Marinevliegkamp Valkenburg, het stationeren van zes Apaches, het plaatsen van een Patriot-luchtverdedigingssysteem en de inzet van F-35’s. Dan loopt het werk snel op. Een ander bijstandsverzoek leidde onder meer tot de inzet van Zr.Ms. Tromp voor de Nederlandse kust. Dat zijn grote en complexe operaties. Maar Defensie heeft alle verzoeken weggezet. Soms alleen, maar vaker samen met private en publieke partijen waarmee Defensie nu een benchmark heeft van hoge kwaliteit.”