Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties die invloed hebben gehad op de hele wereld.

Om hiermee het ‘o ja-gevoel’ op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of ons deze niet meer exact herinneren. Vandaag gaan we terug naar 9 mei 1936, toen Italië na zeven maanden van ongelijke strijd Abessinië, het huidige Ethiopië, had veroverd. Koning Emanuel werd die dag, 89 jaar geleden, gekroond tot keizer van Ethiopië.

Tekst: Evert Brouwer | Foto’s: Wikipedia, NIMH

De Italiaanse interesse in Ethiopië was niet nieuw. Al in de late 19e eeuw had Italië geprobeerd om Ethiopië te koloniseren. Ene Giuseppe Sapeto had de Baai van Assab gekocht, een haven in het zuidoosten van Eritrea. De Italianen probeerden vaste voet aan de grond te krijgen op het continent, met name gericht op de schepen die het net geopende Suezkanaal (1869) zouden passeren.

Steun Rusland

Een verschil van mening over de territoriale controle over Ethiopië tussen keizer Menelik II en Italië leidde tot de Slag bij Adwa (1896). Circa 17.000 Italiaanse soldaten stonden tegenover een overmacht van 120.000 redelijk goed bewapende Ethiopiërs, die gesteund werden door Rusland. De slag eindigde dan ook in een geweldige afstraffing van het veel kleinere en slecht georganiseerde Italiaanse leger. Ongeveer de helft van de soldaten sneuvelde, raakte gewond of werd krijgsgevangen genomen.

Il Duce

Met de opkomst van het fascisme in Italië onder leiding van Benito Mussolini, werd de droom om Ethiopië te veroveren nieuw leven ingeblazen. Il Duce, de grote leider, zag de verovering van het Afrikaanse land als een manier om de status van Italië als wereldmacht te bevestigen. Ook wraak, om de smadelijke nederlaag bij Adwa, speelde hierin een belangrijke rol. De grondstoffen (koffie!) en een mogelijkheid om verder te koloniseren waren bijkomende voordelen.

Militaire Campagne

De invasie van Ethiopië begon op 3 oktober 1935, toen Italiaanse troepen onder leiding van de oude en fascistische maarschalk Emilio De Bono de grens overstaken. Dat deden ze vanuit Eritrea en Somalië, toen al Italiaanse kolonies. De Ethiopische troepen, onder leiding van keizer Haile Selassie, waren nu slecht uitgerust. Ze konden weinig weerstand bieden tegen de moderne Italiaanse troepen, die beschikten over tanks en vliegtuigen. Ook het gebruik van gifgas werd niet geschuwd.

De Italiaanse opmars was eerst snel en meedogenloos. Steden als Adwa, Axum en Makale vielen rap in Italiaanse handen. De Ethiopische troepen vochten moedig tegen de overmacht van de Italiaanse gevechtskracht. In mei 1936 viel pas de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba. Aan Italiaanse kant vielen circa 4.500 doden, het leger van de keizer verloor 70.000 militairen. Het aantal burgerslachtoffers was echter vele malen groter: wellicht zo’n 250.000.

Internationale verontwaardiging

Haile Selassie vluchtte naar het buitenland. Op 5 mei 1936 verklaarde Mussolini de annexatie van Ethiopië en de stichting van Italiaans-Oost-Afrika. De Italiaanse invasie van Ethiopië veroorzaakte internationale verontwaardiging. De Volkenbond, de voorloper van de Verenigde Naties, veroordeelde de Italiaanse agressie en legde economische sancties op tegen Italië. Maar die ‘straf’ was halfslachtig en had weinig effect op de Italiaanse oorlogsindustrie. Veel Europese mogendheden, waaronder Groot-Brittannië en Frankrijk, waren bezorgder over de opkomst van nazi-Duitsland en wilden Italië niet volledig isoleren.

Onderdrukking

Voor Ethiopië betekende de Italiaanse bezetting een periode van onderdrukking en geweld. De Italiaanse autoriteiten voerden een beleid van apartheid in, waarbij Ethiopische burgers werden gediscrimineerd en onderworpen aan zware arbeid en martelingen. Veel Ethiopische intellectuelen en leiders werden gearresteerd of geëxecuteerd, en de Italiaanse bezetter probeerde de Ethiopische cultuur en identiteit uit te wissen.

Maar het Ethiopische verzet bleef actief. Er waren regelmatig opstanden en guerrilla-aanvallen tegen de Italiaanse bezetter. Deze verzetsbewegingen werden gesteund door Haile Selassie, die vanuit ballingschap in Groot-Brittannië en Soedan de strijd voortzette.

De Italiaanse bezetting van Ethiopië duurde tot 1941, toen Britse en Ethiopische troepen tijdens de Tweede Wereldoorlog Italië versloegen. Keizer Haile Selassie keerde terug naar zijn land. Hij zou aanblijven tot 1974 en uitgroeien tot een heilige van de Rastafaribeweging.