Dit artikel hoort bij: Defensiekrant 14
Terugkijker
In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis van militair-historische aard uit het recente verleden, waarbij Defensie betrokken was of die invloed op de hele wereld heeft gehad.
Tekst: Andre Twigt | Foto’s: Diversen
Wie in de geschiedenis van de Vietnamoorlog duikt, stuit al gauw op foto’s van de Nederlandse oorlogsfotograaf Hubert van Es. Bijna 50 jaar geleden was hij er bij, toen de Zuid-Vietnamese hoofdstad Saigon door Noord-Vietnamese troepen werd ingenomen. Deze gebeurtenis luidde het einde in van de Vietnamoorlog. Na bijna 20 jaar strijd werden Noord- en Zuid-Vietnam verenigd in de Socialistische Republiek Vietnam.
Lede ogen
Het was Van Es (overleden 15 mei 2009) die de beroemde plaat maakte van de laatste transporthelikopter met evacuees, die uit Saigon vertrok. De Bell UH-1 Huey landde op het dak van de Amerikaanse ambassade, waar tientallen Vietnamezen die voor de ‘Stars en Stripes’ hadden gewerkt, wachtten op vertrek. Helaas was op die vlucht maar plek voor hoogstens acht passagiers. Het overgrote deel van de achterblijvers moest met lede ogen toekijken hoe de heli zonder hen vertrok. De foto die Van Es van deze gebeurtenis nam, staat in de wereldgeschiedenis bekend als synoniem voor de val van Saigon.
Achtergelaten
De val van Saigon vond plaats op 30 april 1975. In het Westen sprak men over de val, maar de Vietnamese communisten betitelden de dag als ‘De bevrijding van Saigon’. Op bevel van generaal Văn Tiến Dũng openden Noord-Vietnamese troepen een dag voor de val hun slotoffensief met een zwaar artilleriebombardement. Eerder hadden zij in Saigon strategisch belangrijke gebouwen ingenomen. Op het presidentieel paleis hesen ze hun vlag. De Zuid-Vietnamese regering capituleerde.
Voorafgaand aan de val vond de evacuatie van vrijwel alle Amerikanen en tienduizenden Zuid-Vietnamese burgers plaats. Laatstgenoemden hadden voor de VS gewerkt en mochten niet in handen vallen van de communisten. Die begonnen kort na de inval mensen op te pakken, van wie zij vermoedden dat ze met de ‘vijand’ hadden samengewerkt. Tienduizenden Zuid-Vietnamezen moesten achtergelaten worden. Velen poogden over de Zuid-Chinese Zee te ontsnappen.
Babylift
De heli-evacuatie uit Saigon was de grootste in haar soort. Met operatie Frequent Wind werden zo’n zevenduizend mensen uitgevlogen naar vooral de kust. Hier vandaan werden zij naar marineschepen getransporteerd. Toen duidelijk was dat Zuid-Vietnam aan de verliezende hand was, besloten de Amerikanen ook zo’n 3.300 weeskinderen met Operatie Babylift te evacueren naar adoptiefamilies in de VS, Canada en Europa. Met Operatie New Life werden nog eens 110.000 Vietnamese vluchtelingen overgebracht.
Reden waarom Frequent Wind per helikopter plaatsvond, was vanwege de Noord-Vietnamese aanval op de naburige Tan Son Nhut Airport. Daarbij werd de startbaan zo zwaar beschadigd dat op korte termijn geen verdere evacuaties per vliegtuig uitgevoerd konden worden. “The only way out of Saigon was in a boat or helicopter”, zegt Bob Caron.
Proxyoorlog
De oorlog in Vietnam of Tweede Indochinese Oorlog was een strijd tussen Zuid-Vietnam, dat op de hand van de Verenigde Staten was, en Noord-Korea, dat op de toenmalige Sovjet-Unie was georiënteerd. Het was een zogenoemde proxyoorlog; Vietnam vormde het toneel waarop de grootmachten hun strijd uitvochten. Daarbij was de Vietnamoorlog de eerste oorlog waarbij de televisie van grote invloed was op het vormen van de publieke opinie.
Air America
Caron bestuurde de heli die op 29 april als laatste Saigon verliet. Bob vloog in Vietnam bij de US Army tot hij overstapte naar Air America. Deze organisatie stond te boek als passagier- en vrachttransporteur voor de Amerikaanse overheid. Maar eigenlijk was Air America een eenheid die deelnam aan militaire operaties in vooral naburige landen: “Waar Amerikaanse troepen niet mochten komen”, aldus de vlieger. “We werkten voor de US Embassy, Buitenlandse Zaken en de CIA.”
Het kwam vaak voor dat Air America personeel voor speciale operaties moest oppikken of afzetten. Op die bewuste 29 april, een dag voor de val, vloog Bob de gehele dag boven Saigon, waarbij hij vele malen evacuees oppikte en afzette op de kust. Toen hij voor de laatste pick-ups de Amerikaanse ambassade naderde, zag hij dat er op het dak zo’n zestig evacués stonden. “De minister-president heeft een grote familie”, grapte hij naar zijn collega-vlieger. Bob maakte twee vluchten vanaf het dak. Daarna vloog hij nog een paar maal boven de stad op zoek naar pick-ups. Rond de klok van vijven zette hij koers naar de marinevloot in de Zuid-Chinese Zee.
Na de oorlog hield het dienstverband van Bob Caron bij Air America op en ging hij weer terug naar de US Army. Het duurde nog jaren later voordat Caron de inmiddels fameuze foto van het ambassadedak zag. In 2000 nam People Magazine contact met hem op. De redactie wilde weten wie er naast hem op de foto stond. Dat was collega-vlieger Pogo Hunter. Kort daarna ontmoette Caron Hubert van Es in Bangkok. De foto was toen al lang en breed bestempeld tot de plaat die de val van Saigon en daarmee het einde van de Vietnam-oorlog markeerde. Caron is onder de ophef over de foto altijd nuchter gebleven. ”It really wasn’t a big deal to me, it was what it was.” Waarvan acte.
Verliezen
In totaal verloren zo’n 58.000 Amerikaanse en 250.000 Zuid-Vietnamese militairen het leven. Aan Noord-Vietnamese zijde liepen de personele verliezen op tot 1,1 miljoen. Aan beide kanten werden in totaal 2 miljoen burgers gedood. Nederland speelde een klein rolletje in de Vietnamoorlog. Ons land bood onderdak een deserteurs, die door anti-Amerikaanse actiegroepen werden doorgesluisd naar Zweden.
