Zoektocht naar verleden met album in de hand
De fotodagen van Museum Bronbeek zijn al sinds jaar en dag een groot succes. Hoewel je zou verwachten dat er na al die jaren geen grote ontdekkingen meer worden gedaan, is dat net als bij een tv-programma als ‘Kunst of Kitsch’ geen uitzondering.
Tekst: Evert Brouwer | Foto’s: Rob Gieling
Ook afgelopen zaterdag waren er weer ‘oh’- en ‘ah’-momenten bij de vaak kleine historische schatten die ergens op een zolder zijn aangetroffen. Zo’n veertig belangstellenden kwamen van heinde (Weener, Duitsland) en verre (Zeeland) op het evenement in Arhem af om de soms roerige geschiedenis van hun voorvaderen verder te ontsluiten.
Het draait om soms grote emotionele waarde
Want daar draait het om bij de fotodagen: de vaak grote emotionele waarde. Neem Jeffrey Deux-Snoeks, die met zijn vader Henri Deux (1955) naar de bibliotheek in het museum is gekomen. De vader van Deux senior heeft in het Koninklijk Nederlands Indisch leger (KNIL) gediend en later ook bij het Regiment van Heutsz in de Oranjekazerne in Schaarsbergen. “Maar onze geschiedenis begint waarschijnlijk al met Napoleon”, verklaart Jeffrey met een brede glimlach.
Onecht kind
De naam van de Franse keizer en de dochter van een Parijse bakker prijken namelijk bovenaan een uittreksel van de stamboom van de familie Deux. “Het is waarschijnlijk een tweede onecht kind van Napoleon geweest dat onder die naam naar Indië is gestuurd”, verklaart Jeffrey, die is aangesloten bij het project Tracing your Roots. “Dat is een programma van de Stichting VerhalenOverLeven, die Nederlanders met wortels in Indië/Indonesië de kans biedt om antwoorden te vinden op vragen over hun afkomst en identiteit.”
‘De zoektocht is soms best moeilijk’
Deux, laat ‘zoekhulp’ Jaap Anten zien, is een naam die veel voorkomt in de duidelijk veel gebruikte adresboeken van begin vorige eeuw die op tafel komen. “De zoektocht is soms best moeilijk, omdat onechte kinderen regelmatig door de echte vader en zijn vrouw zijn geadopteerd. Soms werd de achternaam dan omgedraaid”, weet Jaap, in zijn werkzame leven onder meer verbonden aan het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde en een specialist op het gebied van schepen en de geschiedenis van Indonesië.
Zoektocht
Jeffrey is vooral op zoek naar meer gegevens over zijn voorouders in het voormalig Nederlands-Indië, waarbij ook de familienaam Coenraads en een kenmerkende moedervlek bij het rechteroog een rol spelen.
“Het gaat er vaak om dat de bezoekers bewijs zoeken voor wat ze vermoeden”, zegt Adriaan Intveld, een bekend gezicht van de Indische Genealogische Vereniging en het Indisch Familie Archief. Hij is een van de zeven specialisten die de bezoekers deze zaterdag hulp bieden. “Je ziet echt prachtig bewaarde albums. Maar het gaat ons er in eerste instantie niet om dat wíj́ worden verrast, maar dat we de bezoekers kunnen helpen in hun zoektocht.”
De Waterman
En dat gebeurt zeker. Intveld tovert in een oogwenk de passagierslijst van Regeringsschip De Waterman, waarmee opa Deux in 1952 naar Nederland kwam, op het scherm. “Dat kan en mag niet iedereen vanwege de privacy, dus zulke zaken kun je het beste op zo’n fotodag komen nazoeken”, laat Intveld weten. Hij tovert ook de naam van oma Deux – “Zij leeft nog, met haar honderd jaar” – tevoorschijn. “Echt geweldig”, vinden vader en zoon Deux, die na dik een uur met een flink aantal suggesties en linkjes onder de arm aan een verdere zoektocht op internet en in archieven kunnen beginnen.
Haarscherpe foto’s
In hun geval gaat het dus om een familie die al sinds begin negentiende eeuw in Nederlands-Indië heeft gewoond. Anders is het met Vincent Harmsen, wiens beide overleden grootvaders volstrekt los van elkaar tussen 1946 en 1950 in Indië hebben gediend. De albums zijn voor die tijd rijk aan haarscherpe foto’s. “Zilverdruk op barrietpapier en geglansd”, weet Liesbeth Ouwehand, een autoriteit in historische fotografie en voormalig conservator Zuid- en Zuidoost-Aziatische fotografie in het Wereldmuseum.
Vooral verbindelaar opa Frans Harmsen heeft zijn uitzending met 115 Divisieverbindingsbedieningscompagnie zeer gedetailleerd bijgehouden. Die van opa Martien de Jong is begrijpelijk wat minder duidelijk over de operaties. “Hij zat bij 43 Verkenningseskadron Huzaren van Boreel en heeft dus wel wat geheime operaties uitgevoerd”, aldus Vincent. De bezoeker blijkt zeer goed op de hoogte te zijn van de belevenissen van beide opa’s. “Zeker opa Harmsen sprak er veel over.”
En dat is best bijzonder, vindt conservator Bronbeek Mark Loderich: “Oud-Indiëgangers zwijgen in het algemeen over die periode.” Zo ook de oom van Wilfred uit Nijmegen. Die heeft in de periode 1948-1950 gediend bij 411 Bataljon Infanterie, onderdeel van 41 Zelfstandige Infanteriebrigade, ook bekend als de F-brigade. “Hij heeft nooit ook maar iets verteld over zijn uitzending. Na zijn overlijden heb ik de albums gekregen. Al drie jaar doe ik onderzoek, onder meer bij het Nationaal Archief, want ik wil er een boekje over maken”, zegt hij tegen Loderich.
Het blijkt maar weer dat ook tachtig jaar later nog steeds een grote behoefte is aan de fotodagen van Museum Bronbeek. Want er is altijd wel weer een onverwachte bezoeker. Zoals Melissa. “Ik had helemaal niks met Indië, tot ik dit album vond, met een foto van soldaat Herman Friezer in Medan (Noord-Sumatra)”. “We komen langzaam verder”, schetst Marc Lohnstein, voormalig assistent-conservator en registrator bij Museum Bronbeek. “En daar gaat het om: dat iedereen tevreden en met nieuwe inzichten hier weggaat.”
