Nederlandse brigadegeneraal b.d. voorzitter van NATO Committee on Reserves

Het NATO Committee on Reserves is deze week bijeen in Brussel. Daar komen tal van landen samen om informatie met elkaar te delen. Onder meer thema’s als mobilisatie en recruitment staan op de agenda. De Nederlandse brigadegeneraal b.d. Gilbert Overmaat is voorzitter van het NAVO-comité.


Tekst: Coen Heil | Foto: NAVO, archief Mediacentrum Defensie

Wat houdt het NATO Committee on Reserves precies in?
“Het committee is een vertegenwoordiging van in principe alle NAVO-landen en enkele uitgenodigde NAVO-partners. Het is een platform waar nationale delegaties informatie uitwisselen met elkaar over de ontwikkelingen in de landen. Maar belangrijker nog is dat het committee het formele, adviserende orgaan is van het NAVO Militair Comité. Zij kunnen dus met vragen bij ons terecht. Vervolgens starten wij dan een werkgroep en proberen de vraag te beantwoorden middels een rapport.”

3 mannen achter een militair wapen luisteren naar een militair met koptelefoon op
Reservisten krijgen les van een instructeur.

‘Reservisten zijn vaak dieper verankerd in de maatschappij’

Waar focust het committee zich met name op?

“Op militaire mobiliteit en mobilisatie. We hebben op dit moment twee werkgroepen. De ene gaat over de rol van reservisten op het gebied van militaire mobiliteit. Wat kunnen reservisten daarin betekenen? En hoe kun je die mobiliteit organiseren door gebruik van ze te maken of van gemobiliseerd materiaal? De tweede werkgroep gaat over de wijze waarop elk land opnieuw kan nadenken over mobilisatie. Dat zijn we de afgelopen 35 jaar behoorlijk uit het oog verloren. Ten slotte gaan we de komende jaren nadenken over de rol van reservisten bij het vergroten van het bewustzijn en de veerkracht in de samenleving, ter voorbereiding op mogelijke crisis en oorlog.”

Gijs Tuinman houdt een toespraak met een militair in zijn kielzog
Staatssecretaris Gijs Tuinman ziet reservisten als volwaardige militairen met een parttime contract.

Wat is een reservist?

Reservisten kiezen ervoor zich parttime in te zetten voor de krijgsmacht. Dit doen zij vaak naast hun civiele baan of studie. Reservisten maken daarmee deel uit van de flexibele schil van de krijgsmacht. Defensie zet hen vooral in als er meer personeel nodig is. Op deze pagina lees je welke reservisten er zijn. En ook waarvoor zij worden ingezet.

Waarom zijn reservisten belangrijk voor onze krijgsmacht en de maatschappij?

“Ik praat nu niet als Nederlandse vertegenwoordiger, maar als brigadegeneraal buiten dienst, en als voorzitter van het NATO committee, dat bestaat uit 34 landen. Niettemin zie ik Nederland de eerste stapjes zetten naar een volwaardige acceptatie van reservisten als gewone militairen. Bijvoorbeeld in de regelgeving en bij de mogelijkheden voor cursussen. Desondanks is er veel meer nodig bij het bedenken van een mobilisatiesysteem en de mobilisatie van eenheden. Dat geldt echter voor meer landen. Terwijl landen als Finland, Noorwegen, Zweden en de Baltische staten juist mijlenver voorop liggen. Ook wat betreft de rol van een reservist in de maatschappij. Als bijvoorbeeld een apotheker of jurist, met een nevenfunctie als reservist, wordt opgeroepen voor een oefening, maakt diegene financieel een pas op de plaats. In tegenstelling tot een land als Estland, dat het maatschappelijke belang erkent en waar een werkgever het verschil in salaris aanvult.”

reservisten op een rij in DT en met een vlag in de hand
Archiefbeeld van beëdiging van reservisten.

Is reservist zijn in landen als Estland een soort erebaan?

“Dat weet ik niet, maar iedereen vindt het in elk geval doodnormaal. Kijk naar Finland, dat met een derde van de Nederlandse bevolking 900.000 reservisten op de been brengt. Dat beschouwen ze daar als heel normaal en als een noodzakelijkheid, terwijl hier eerst nog een verandering in de maatschappij nodig is. Onlangs was er een Zweedse officier te gast in Nederland. Hij vertelde over onder meer de brochure If Crises or War Comes, die in zijn land huis-aan-huis wordt bezorgd. Ook moet in Zweden iedereen tussen de zestien en zeventig jaar participeren. Bijvoorbeeld als reservist of ziekenbroeder.”

reservisten zetten in een sporthal bedjes in elkaar.
Reservisten helpen bij opbouw noodopvang Zwolle.

'Maakt NAVO geen fluit uit of fulltime militair of reservist een taak uitvoert’

Hoe is de rol van de reservisten veranderd sinds 2022?

“In Nederland staan reservisten steeds vaker op de agenda. Defensie heeft daarnaast het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie. Daarin gaat het ook over het creëren van ruimte om meer te kunnen oefenen, met grotere of met meer eenheden. Het woord gereedheid is in Nederland cruciaal, want reservisten moeten ook kunnen oefenen. Weliswaar groeit het defensiebudget, maar reservisten worden nog onvoldoende gezien als volwaardige deeltijdmilitairen. Zover is het land nog niet. In internationaal opzicht zie je dat het personeelsbestand in de breedte een uitdaging is. Daar moeten ze ervoor zorgen dat er genoeg mensen in dienst zijn en voldoende opleiding hebben genoten. Hierna moeten zij op het juiste niveau van gereedheid worden gebracht. Voor mij zijn er dus drie stappen: mensen binnenhalen, opleiden en vervolgens gereedstellen.”

In zijn toespraak tot de reservisten en vertegenwoordigers van het leger erkende secretaris-generaal van de NAVO Mark Rutte de vitale rol van de reservestrijdkrachten als onderdeel van NAVO’s verdediging.

Hoe kunnen we internationaal de samenwerking optimaliseren?

“Dat is een heel moeilijke vraag. Het beleidsdocument van de NAVO biedt lidstaten een heleboel handvatten over wat te doen met reservisten en het belang ervan. Tegelijkertijd maakt het de NAVO geen fluit uit of een fulltime militair of een reservist een taak uitvoert. Iedereen die voldoet aan de eisen is voor de NAVO militaire capaciteit. Hoe de landen dat invullen, moeten ze zelf weten. Elk land heeft een eigen systeem voor onder meer de toelating en honorering van reservisten. Wat dat betreft kunnen de landen veel van elkaar leren. Het belangrijkste is dat alle landen stappen zetten voor een uitbreiding van de defensiecapaciteit. Ten slotte zou ik graag een drietrapje willen noemen met betrekking tot de reservisten. Ten eerste het aanvullen van de capaciteit met reserve-eenheden, massa genoemd. Ten tweede het binnenhalen van reservisten met specialismen. Denk aan cyberspecialisten of medisch personeel. Ten derde reservisten met een belangrijke link naar de maatschappij. Zij zijn vaak dieper verankerd in de maatschappij en het bedrijfsleven dan voltijd militairen en kunnen derhalve een goede brugfunctie vervullen. Ook om bewustwording en acceptatie van die maatschappij te vergroten.”

Secretaris-generaal van de NAVO Mark Rutte erkende deze week in Brussel  de vitale rol van de reservisten als onderdeel van NAVO's verdediging en afschrikking. “Jullie zijn een vitale pijler van onze collectieve defensie. Reservetroepen omvatten meer dan de helft van de oorlogssterkte van de legers van de NAVO-bondgenoten. Mensen kunnen rustig slapen in de wetenschap dat jullie paraat staan”, sprak hij op het congres NATO Committee on Reserves.

Reservisten van alle geallieerde naties en van NAVO-partners Australië, Oostenrijk, Georgië, Nieuw-Zeeland, de Republiek Korea en Oekraïne woonden de jaarlijkse bijeenkomst bij.