EOD druk met ruimen van geïmproviseerde explosieven
De Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) rukte vorig jaar meer dan 460 keer uit na de vondst van in elkaar geknutselde explosieven. Dat is fors meer dan voorgaande jaren.
Tekst: kapitein Arjen de Boer | Foto’s: Defensie, politie, Openbaar Ministerie en archief Mediacentrum Defensie
Elke week is het ergens in Nederland raak, vaak meerdere malen. Explosie verwoest portiek. Bom afgegaan bij een huis of een bedrijf. Pure intimidatie van de beoogde slachtoffers, maar ook de buren. De hele straat is bang. Logisch, want de meeste explosieven zijn in elkaar geknutseld met illegaal, zwaar vuurwerk. Dat ziet niet alleen de politie, maar ook de Explosieven Opruimingsdienst Defensie.
Bij 463 zaken moest de EOD in 2024 uitrukken omdat de aangetroffen explosieven boven de pet gingen van de politie-experts. In 2022 en 2023 moesten de ruimers respectievelijk 246 en 106 keer uitrukken voor een geïmproviseerd explosief. De stijging is dus enorm, inclusief het gevaar, weet kapitein Vincent, hoofd Inlichtingen en Veiligheid. “Het is nu al zo lang aan de gang. Het is geen plaag meer, maar een epidemie”, zegt hij over de trend van de afgelopen 2,5 jaar.

‘Net zo makkelijk verkrijgbaar als druiven bij Jumbo’
Makkelijk verkrijgbaar
De EOD komt hobbyisten tegen die een lekkere ‘boem’ in elkaar willen knutselen voor oud en nieuw. Daarnaast gebruikt het criminele milieu de explosieven om een rekening te vereffenen. Inmiddels worden de ‘zelfmaakbommen’ ook ingezet in de relationele sfeer of om een zakelijk geschil te beslechten. Het zware vuurwerk dat wordt gebruikt, is makkelijk te verkrijgen, weet sergeant-majoor Antoine, EOD-operator en betrokken bij kenniscentrum Projecten en Innovatie. Via apps als Telegram is een aanbieder zo gevonden. “Of in de voetbalkantine. Het is bijna net zo makkelijk verkrijgbaar als druiven bij Jumbo”, zegt Antoine met lichte spot.

Druk bezet
De EOD is 24/7 inzetbaar in binnen- en buitenland. Op water en op land. Ze ruimen onder andere oude, niet ontplofte munitie uit de Tweede Wereldoorlog, maar dus ook geïmproviseerde explosieven. Jaarlijks verwerken ze gemiddeld drieduizend meldingen. Het is een drukke operationele eenheid en ze zoeken nog collega’s. Interesse in een functie bij de EOD? Check dan hun socials.
Pakketten met anderhalve kilo flitspoeder
Cobraknallers
Het favoriete gereedschap is de inmiddels beruchte Cobra of een vergelijkbaar explosief van andere fabrikanten. Het gaat dan met name om het flitspoeder dat erin zit. Een Cobra heeft dertig gram van dat spul en is qua kracht vergelijkbaar met een handgranaat. Maar dan zonder scherfwerking. “Als zoiets in je hand ontploft, is het niet meteen gezegd dat je het overleeft”, zegt Vincent. “Er bestaat ook een Cobra 20, die heeft tweehonderd gram flitspoeder. Ter vergelijking, in de nitraatjes van vroeger zat vier gram.” Soms komen EOD’ers in elkaar geknutselde explosieven tegen van een kilo of zelfs anderhalve kilo. “Zo’n explosie maakt van een flinke stationwagen een bouwpakketje”, aldus Vincent.

‘Een vonkje kan een ramp betekenen’
Huis vol explosieven
“In ons werk kijken we nergens meer van op”, vertelt Antoine. “Jongens die een opdracht krijgen en zelf pakketten maken op hun slaapkamertje. Naast paps en mam, drie hoog. Ze weten niet waar ze mee bezig zijn. Ook de ouders niet, al weten zij vaak wel dat het vuurwerk in huis is.”
Als er een ongeluk gebeurt, is de ramp niet te overzien, benadrukken beide mannen. “De onwetendheid is stuitend. Spul wordt opgeslagen op zolder, in kelderboxen”, legt Vincent uit. “We komen ook op plekken waar bijna op ‘professioneel’ niveau wordt geknutseld. We noemen dat vuurwerklabs. Alleen wordt men niet gehinderd door enige vorm van kennis of kunde. Een vonkje kan een ramp betekenen. Er worden dan delen van huizenblokken weggevaagd. Dat risico is heel reëel.”
Sporenonderzoek
De EOD levert bij elke uitruk een bijdrage aan het sporenonderzoek van politie, Justitie en het Nederlands Forensisch Instituut. Het doel is om het netwerk achter een explosief in kaart te brengen. Wie heeft het geplaatst, wie heeft het gemaakt, waar komt het spul vandaan, wie levert en wie geeft de opdracht voor de aanslag, zijn belangrijke onderzoeksvragen. “Iedere maker heeft zijn eigen maniertjes, die brengen wij in kaart”, zegt Vincent. “Maar daar kunnen we niks over zeggen om mensen niet wijzer te maken”, vult Antoine aan.
Wel is duidelijk dat zulke onderzoeken vruchten afwerpen. De afgelopen 2,5 jaar hield de politie bijna vijfhonderd verdachte aanslagplegers aan, meldde het Team High Impact Crime vorige maand. Begin deze week pakte de politie tijdens een grote actie in Rotterdam en Den Haag nog eens vijftien personen op.

‘Dat maakt het juist zo gevaarlijk’
Gevaarlijk werk
EOD’ers onderzoeken een verdacht pakket zoveel mogelijk op afstand, bijvoorbeeld met een robot. Als het nodig is, trekken ze een beschermend bompak aan om een pakket van dichtbij te bekijken. “Aan de buitenkant kunnen we moeilijk iets zien, we weten niet wat er binnenin zit. Er zit geen handleiding bij”, aldus Antoine. Dat maakt het onvoorspelbaar en dus gevaarlijk. “Daarom volgen we strikte procedures, voor onze veiligheid en die van de omgeving.” EOD’ers weten dat het ook fout kan aflopen. Er werken twee collega’s die hun rechteronderarm missen na een explosie.
Als Vincent tegenover een bommenlegger/-maker zou zitten, zou hij vragen waarom. “Realiseer je je wel welk gevaar er is? Waarom doe je dit? Dan weet ik het antwoord wel, ze krijgen er geld voor. Maar vaak weten ze niet wat ze werkelijk aan het doen zijn. Dat maakt het juist zo gevaarlijk.”