Luchtmachtpersoneel in Estland ingezet voor Air Policing
Ze komen in actie om vliegtuigen te onderscheppen, maar patrouilleren ook in de lucht. Nederlands luchtmachtpersoneel bewaakt sinds afgelopen weekend het NAVO-luchtruim van de Baltische Staten. Met vier F-35’s draagt Defensie bij aan de zogenoemde ‘Air Policing’. Een taak die misschien wel belangrijker is dan ooit, nu de spanningen aan de oostflank van het NAVO-gebied almaar groeien. Vijf vragen over operatie Baltic Lightning.
Tekst: kapitein Saminna van den Bulk | Foto's: sergeant-majoor Jan Dijkstra
Luitenant-kolonel-vlieger Pascal ‘Smiley’ Smaal is de detachementscommandant tijdens de missie. Vorige week kwam de hoofdmacht naar Estland. Vrijdag landden de gevechtsvliegtuigen. Twee dagen later was het go time. Geen tijd te verliezen. De missie is belangrijk, het materieel gereed. En de militairen? “Die stonden te trappelen om te beginnen”, vertelt Smaal.
Hun taak?
Het bewaken van het luchtruim boven Estland, Letland en Litouwen, plus het NAVO-territorium boven de Oostzee en de Finse Golf. Hoe de militairen te werk gaan? Smaal legt uit. “Radarsystemen op de grond houden het luchtruim op de grens van het NAVO-verdragsgebied in de gaten. Dit gebeurt continu, 24/7. Komt er een vliegtuig het luchtruim binnen zonder zich te identificeren? Houdt de vlieger zich niet aan de regels, reageert die niet op de radio? Of zendt de transponder niet de juiste coderingen uit? Dan worden wij gealarmeerd.”
Eén seintje en de vliegers zitten binnen enkele minuten in de lucht, als Quick Reaction Alert (QRA). “Aan de hand van instructies van de gevechtsleiding, sporen we het toestel op. Eenmaal dichtbij kunnen we met onze sensoren helpen het vliegtuig te identificeren. We begeleiden het toestel vervolgens weer het NAVO-luchtruim uit. Of we bieden hulp. Want een vliegtuig kan bijvoorbeeld ook kampen met een kapotte radio. Ons inzetgebied is groot. Belangrijk daarbij is: we passeren nooit de grens van het NAVO-grondgebied.”
Het betekent overigens niet dat de vliegers enkel uitrukken bij groot alarm. “De gevechtsleiding kan ons ook verzoeken te patrouilleren in de lucht. Bovendien voeren we sorties uit om onze vliegers getraind te houden. Als QRA rukken we autonoom uit met twee Nederlandse kisten. Maar in dit gebied zijn ook Italiaanse en Franse vliegers actief. Dat we hier zijn, biedt ons de kans met andere landen samen in de lucht te trainen. Dat komt onze interoperabiliteit ten goede. We proberen alles uit deze missie te halen.”
Waarom zet de NAVO in op Air Policing?
Het effect van Air Policing is in eerste plaats bedoeld om het luchtruim veilig te houden. De eenheid wordt de komende maanden dan ook direct aangestuurd door de NAVO. “Hiermee geven we een belangrijke boodschap af naar Rusland. We willen afschrikken”, vertelt Smaal. “Bovendien vormt onze inzet een signaal aan onze bondgenoten. De Baltische Staten grenzen direct aan Rusland. Met onze aanwezigheid stellen we de bevolking van Estland, Letland en Litouwen gerust. We doen onze bijdrage om hen te beschermen.”
De inzet van vliegend materieel omvat vier F-35’s. Misschien breidt Nederland de steun uit. “Er is de mogelijkheid het aantal van vier kisten tijdelijk op te hogen, om een groter signaal af te geven. Of we dat gaan doen, bekijken we tijdens de missie. Ook in Nederland hebben we de F-35’s namelijk hard nodig. De opleidingen en trainingen gaan gewoon door.”
Waaruit bestaat het detachement?
Zonder vliegers en specialisten als technici en logistiekelingen is er geen missie. Militairen van de Object Grond Verdediging (OGRV) versterken de Air Policing, samen met vier viervoeters. De Groep Luchtmacht Reserve ondersteunt de OGRV. In totaal zijn er negentig tot honderdvijftig militairen in het gebied. Dit aantal fluctueert. Zo zijn er bij aanvang wat meer mensen in het gebied. Het hoofddetachement pakt de missie namelijk op, terwijl andere militairen in het gebied de voorbereidingen verzorgden.
Voor het complete overzicht, is ook de Nationale Datalink Management Cel (NDMC) afgereisd naar Estland. Zij verzorgen het ‘luchtbeeld’. De detachementscommandant vertelt. “De informatie die wij met de F-35 verzamelen is niet alleen van belang voor ons, maar ook voor alle andere partijen. Denk aan jachtvliegtuigen van andere landen of eenheden op de grond. Ook onderzeebootbestrijdingsschip Zr. Ms. Van Amstel was aanwezig in de wateren bij de Baltische Staten, als onderdeel van een NAVO-vlootverband. De NDMC zorgt voor veilige datalinks, waarmee alle informatie over het luchtbeeld van alle eenheden samenkomt.”
Waar verblijft de eenheid?
Het detachement is gestationeerd op Ämari Air Base. Deze basis is gelegen in het noordwesten van Estland. Hemelsbreed is die zo’n zeven kilometer verwijderd van de Finse Golf en zo’n tweehonderd kilometer van de grens met Rusland. Ämari Air Base werd vorige maand heropend, na een renovatie van acht maanden. Zeker 275.000 m2 oppervlakte werd vernieuwd, waaronder de landingsbaan, de vier taxibanen en de platforms. Een transformatie die juist is bedoeld om op te kunnen treden als host nation voor Air Policing. Het resultaat mag er zijn, benadrukt Smaal. “Ämari is een compleet nieuwe luchtmachtbasis. Daarbij is de support van onze collega’s uit Estland erg goed.”
Een bijzondere inzet?
In 2022 stationeerde de luchtmacht al eens twee F-35’s in Bulgarije voor de Air Policing. Het jaar erna zetten de luchtmachters zich in Polen in. Eén team, eenzelfde taak. Het maakt dat de inzet enerzijds niet bijzonder is. De waakhonden van het luchtruim voerden de taak al meermaals uit. Toch, benadrukt Smaal: “De F-35 biedt mooie kansen voor onze taak. Het toestel is uitgerust met vele sensoren. Samen vergaren deze meer informatie dan bijvoorbeeld een F-16, een jachtvliegtuig van de vierde generatie. Bovendien is de informatie van betere kwaliteit. Alle verzamelde data gebruikt de NAVO om te monitoren wat de dreiging is omtrent het grondgebied. Dat we onze beste vijfde generatie toestellen inzetten voor deze taak, is niet voor niets.”
De overste besluit: “We zitten dicht bij de grens met Rusland. We monitoren, maar kunnen ieder moment worden ingezet. We hebben er zin in die taak de komende maanden te volbrengen.”
