‘Verwacht het onverwachte’

Nieuw bevoorradingsschip maakt proefvaart van Roemenië naar Nederland

Combat Support Ship Den Helder, het nieuwe bevoorradingschip van de Koninklijke Marine, is momenteel onderweg naar de haven van Vlissingen. Het is een bijzondere reis; een stresstest vol proeven en metingen.

^{Tekst: kapitein Arjen de Boer | Foto's: sergeant-majoor Mike de Graaf en archief Mediacentrum Defensie (MCD)}

Over de Donau, de Zwarte Zee op, door de straat van Bosporus. Richting stuurboord de Middellandse Zee op, bijtanken op Kreta en doorvaren. Boven Tunesië langs richting de straat van Gibraltar en dan opstomen naar de Noordzee. Ten slotte afmeren in Vlissingen, mooi op tijd voor Kerstmis.

Voor de liefhebber zou het best een mooie cruise zijn, maar daar heeft dit traject niks mee te maken. Voor het Combat Support Ship Den Helder (CSS) is het geen snoepreisje. Het is de maiden trip van het nieuwe bevoorradingsschip van de Koninklijke Marine. “Mijn eerste indruk is dat ze fijn vaart”, zegt kapitein-luitenant ter zee (KLTZ) Stefjan Veenstra, de commandant van de Den Helder. “Het schip reageert goed, haalt de goede snelheden en ligt stabiel in het water. Qua vaareigenschappen voldoet ze aan het plaatje.”

Alle bedjes op het bijna 180 meterlange schip zijn bezet. Naast de 75-koppige bemanning zijn er ook defensiecollega’s aan boord van het Commando Materieel en IT (COMMIT), technici van scheepsbouwer Damen Naval en onderaannemers. “Die laatsten moeten tijdens de reis aan ons laten zien dat alle systemen werken zoals afgesproken”, zegt kapitein ter zee (KTZ) Joost Meesters, projectmanager bij COMMIT. Hij is verantwoordelijk voor de projectmatige oplevering van het CSS aan de Koninklijke Marine. “We zijn elke dag aan de bak. Soms ook ’s nachts, om te zien hoe het schip zich houdt tijdens deze stresstest.”

Lange checklist

Het schip is voor 95 procent gebouwd op een werf in het Roemeense Galaţi. Daar zijn systemen zoals radars en voortstuwing uiteraard al een keer getest, benadrukt commandant Veenstra. “Maar op zee komt alles samen. Dan moeten die systemen samenwerken, langdurig en onder volle belasting. Dat is eigenlijk de échte test.”

Tot nu toe weigerde alleen de vaatwasmachine dienst, maar dat was snel gefikst. “De afgelopen dagen hebben we een endurance run gedaan. Dan varen we op volle snelheid en kijken we hoe het schip zich houdt. Ook checken we het verbruik”, zegt KLTZ Veenstra. “Het schip is bovendien een ‘hotelbedrijf’. Opvarenden moeten eten, douchen, slapen, de klimaatbeheersing moet goed zijn. Dat zijn systemen die we pas echt kunnen testen als we met zijn allen aan boord zijn en varen.”

Bijzonder schip

Een van de hoofdtaken van CSS Den Helder wordt straks de bevoorrading op zee van andere schepen. Dat kunnen brandstoffen zijn, maar ook munitie, voedsel, water en reserveonderdelen. Het schip kan in zijn eentje een internationale marinetaakgroep van vier tot acht schepen varende houden.

De bemanning is dankzij de inzet van onder andere automatisering en IT met 75 koppen bewust klein gehouden. Voorheen zou een soortgelijk, groot vaartuig het dubbele nodig hebben. Dus is het belangrijk dit nieuwe concept te testen. “Deze lessen kunnen we toepassen op nieuwe marineschepen”, zegt Veenstra. De marine wordt de komende jaren namelijk flink vernieuwd. Kleinere bemanningen zijn de toekomst. “Het is lastig om genoeg technisch personeel te vinden. Daarom proberen we werkzaamheden te automatiseren, zodat er minder mensen nodig zijn.”

Richting Den Helder

De planning van de proefvaart is al een jaar geleden begonnen, vertelt Veenstra. Het eerste deel van de route vroeg de nodige aandacht vanwege de oorlog in Oekraïne en de strijd op de Zwarte Zee. “Die aspecten hebben we meegewogen in onze route over de Zwarte Zee. We hebben geen gekke dingen meegemaakt”, concludeert de commandant. “Het plan heeft gewerkt.”

De eerste stop in Nederland is de scheepswerf van Damen Naval in Vlissingen. Daar verhelpen technici eventuele mankementen die tijdens de reis aan het licht zijn gekomen. Ook komt er extra hardware aan boord waarna het CSS in het voorjaar van 2025 doorvaart naar Den Helder. Daar worden wapensystemen en sensors geïnstalleerd. Zo krijgt het schip op termijn de opvolger van het Goalkeepersnelvuurkanon. Hiermee kan de bemanning zich op korte afstand beschermen tegen laagvliegende projectielen.

Gesimuleerde brand

Maar zo ver is het nog niet. De komende dagen staan er nog tientallen testen op het programma. “Nu brengen we expres fouten in het systeem”, legt Meesters van COMMIT uit. “Denk aan de gevolgen van een brand in een machinekamer. Zijn we dan nog in staat een haven te bereiken? Op papier hebben we dat uitgedacht. Maar dat willen we op zee testen, om zeker te stellen dat er geen ontwerp- of productiefouten zijn.”

Op de eerdergenoemde afwasmachine na zitten er weinig kinken in de kabels. CSS Den Helder is een ‘robuust schip’, stelt de KTZ. “Storingen die we zien, zijn verklaarbaar en op te lossen.” Toch houdt hij nog een kleine slag om de arm. Immers, verwacht het onverwachte. Dat heeft Meesters tijdens andere testvaarten wel geleerd. Er kan zomaar iets gebeuren wat van tevoren niet was te voorspellen. “Tijdens de testen verzamelen we veel data. Die gaan we analyseren en de uitkomst leggen we naast de specificaties. Dus het is nog te vroeg voor een feestje. Maar als de Den Helder wordt gedoopt, gaan we dat zéker vieren.”