Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties die invloed hebben gehad op de hele wereld.

Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of ons niet meer exact herinneren. Dit keer gaan we terug naar het Oostenrijk van 1945. Volgens hardnekkige geruchten dumpten de nazi’s toen hun gestolen schatten onder de grond en mogelijk zelfs onder water.
 

^{Tekst: Evert Brouwer | Foto’s: Diversen}

Zoals in het 718-meter hoge Toplitzmeer in de regio Salzkammergut, niet ver van Bad Ischl, in de Oostenrijkse Alpen. Inmiddels niet alleen een prachtige toeristische bestemming, maar ook de bron voor een van de meest intrigerende en mysterieuze verhalen uit de geschiedenis; de legendarische schat in het Toplitzmeer.

Project Riese

Het regime van Adolf Hitler stelde in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog alles in het werk om geroofde schatten uit handen van de oprukkende geallieerden te houden. Hiervoor werd onder meer Project Riese in het leven geroepen. Dat was een netwerk van ondergrondse railverbindingen onder het Poolse Uilengebergte nabij Wrocław. Dat daarbij ook wagons met kostbaarheden richting Oostenrijk zijn gegaan, is geen geheim. In mei 1945 bijvoorbeeld namen Amerikaanse troepen in de buurt van Werfen een trein met Hongaarse kostbaarheden ter waarde van zo’n 350 miljoen euro in beslag.

Paardenkarren

Het Toplitzmeer kwam al snel na de oorlog in beeld als mogelijke bergplaats voor gestolen nazi-goud. Dat is niet zo vreemd, want de plek was bekend als een testbasis voor de Duitse marine. De nazi’s hadden een plan bedacht om met een soort supertorpedo de rots van Gibraltar op te blazen en zo een bredere en veilige doorgang van de Atlantische Oceaan naar de Middellandse Zee te creëren. In mei 1945 werden opvallende bewegingen rond het meer waargenomen, waarbij paardenkarren vaak heen en weer reden.

Der Stern

In de jaren vijftig werden verschillende expedities uitgevoerd om de schat te vinden, maar ze werden gehinderd door de extreme diepte van het meer, de slechte zichtbaarheid onder water en de verraderlijke rommel op de bodem.

In 1959 besloot de Duitse krant Der Stern nog een poging te wagen en vaardigde een expeditie af. En toen kwam wel degelijk een opmerkelijke vondst boven water: kisten met honderden miljoenen opvallend goed nagemaakte Britse pond. Daarmee wilden de nazi’s, onder de codenaam Operatie Bernhard, de Britse economie ten gronde richten.

De suggestie dat er mogelijk schatten op de bodem lagen trok daarna heel wat duikers aan. Zoals de negentienjarige Franz Egner uit Müchen, die in 1963 samen met twee landgenoten de bodem wilde afzoeken. Hij kwam echter nooit meer boven… Zijn twee ‘buddies’ werden uiteindelijk veroordeeld wegens dood door schuld. En wat bleek? Een van die metgezellen was een oud-SS’er, met kennis van de basis bij het Toplitzmeer.

Uit verder onderzoek bleek dat tussen 1945 en 1959 opvallend veel oud-nazi’s hun vakantie rond het meer al duikend doorbrachten. Bovendien waren er in die periode nog minstens acht zeer verdachte duikongevallen.

Onbekende worm

De Oostenrijkse regering vaardigde na het incident met Frans Egner een verbod tot recreatief duiken uit, maar met een vergunning kon je nog terecht in het Toplitzmeer. Bovendien weerhield die niet iedereen ervan een poging te wagen. In 1983 ontdekte een Duitse bioloog per ongeluk meer vervalste Britse ponden en talloze afgezonken proefraketten uit het nazitijdperk. De belangrijkste buit voor de bioloog was echter de ontdekking van een voorheen onbekende worm. Het laatste duikteam dat het meer verkende ging in het jaar 2000 te water, tevergeefs.

Ondanks het ontbreken van tastbaar bewijs houdt de schat in het Toplitzmeer de gemoederen nog altijd bezig. Sommigen geloven dat de buit nog steeds verborgen ligt op de bodem, begraven onder een dikke laag modder en sediment. Anderen denken dat de schat al lang geleden is verwijderd of nooit echt heeft bestaan.