Tekst kapitein Jessica Bode
Foto Phil Nijhuis en sergeant-majoor Hille Hillinga
CIS-medewerkers van onschatbare waarde voor vliegoperaties
De Koninklijke Luchtmacht gebruikt in haar vliegtuigen tal van systemen, die allemaal beveiligd moeten worden. Dat gebeurt met cryptosleutels. Sergeant der eerste klasse Wendy en haar collega’s van Communicatie- en Informatiesystemen (CIS) zijn daar verantwoordelijk voor. Maar wat doen deze beheerders crypto-uitrusting precies?
‘Cryptosleutels voor alles waarvan je niet wilt dat de vijand het uitleest’
“Veel mensen denken dat ik namens de luchtmacht handel in cryptocurrency, maar daar heeft mijn functie niets mee te maken”, lacht Wendy, terwijl ze achter haar laptop zit. Haar tijdelijke kantoor is een loods op de Zweedse luchtmachtbasis Kallax bij Luleå. Hier vond eerder deze maand de grote internationale oefening Arctic Challenger Exercise plaats. Wendy zorgde ervoor dat de acht Nederlandse F-16’s die meededen, beveiligd waren. “Je wilt niet dat de vijand in je systemen komt. Zeker niet als er wordt gevlogen.”
Radio’s
Om te voorkomen dat de vijand in je systemen komt, houden Wendy en haar collega’s de netwerken en systemen veilig met een soort digitale wachtwoorden die cryptosleutels worden genoemd. Daarmee is het mogelijk internet- en telefoonverbindingen te beveiligen, maar ook de elektronica in vliegtuigen zoals nu het geval is tijdens de oefening. “Denk aan radio’s waarmee vliegers in de lucht met elkaar communiceren en GPS-systemen waarvan je niet wilt dat de vijand ze uitleest.”
Cryptosleutels koopt de luchtmacht niet ergens kant-en-klaar in
Geldigheid
Er zijn wel tienduizend verschillende cryptosleutels en iedere sleutel heeft z’n eigen geldigheidsduur. “De één verloopt na een dag, de ander na een week en weer een ander na een maand of langer. Sleutels moet je dus regelmatig vernieuwen”, legt Wendy uit.
“Bovendien gebruikt ieder land eigen exemplaren. “In een internationale oefening of tijdens een uitzending moet je dus weten welke sleutels door welke partners worden gebruikt.” Om daar achter te komen is intensieve voorbereiding een vereiste. Drie maanden had Wendy nodig om alle sleutels voor oefening Arctic Challenger Exercise klaar te maken. “In één F-16 worden al twintig cryptosleutels gebruikt. Ieder met een eigen taak.”
Programmeren
Die sleutels koopt de luchtmacht dus niet ergens kant-en-klaar in. Die moeten de beheerders crypto-uitrusting, zoals de functie officieel heet, zelf programmeren én voorbereiden voordat ze naar een systeem geüpload kunnen worden. In geval van een vliegtuig worden de sleutels, nadat ze zijn ‘gemaakt’, geprogrammeerd naar een simple key loader. Deze ‘kluis’ kan via een kabel aan een (gevechts)vliegtuig worden verbonden, waarna de gegevens worden overgezet.
Aan de slag in de cryptobeveiliging
Wie ook aan de slag wil met crytobeveiliging heeft een MBO-niveau 3- of 4-diploma nodig richting netwerkbeheer of elektronica. Daarna biedt de luchtmacht een specialistische opleiding aan. “Eenmaal opgeleid ga je op een vliegbasis aan de slag, om daar aan de systemen te werken. Soms ga je mee op uitzending of oefening, zoals ik onlangs naar Zweden”, benadrukt Wendy.
Typefoutje
De sergeant der eerste klasse werkt al zes jaar bij CIS, maar pas sinds een jaar op deze functie. “Ik vind het erg leuk, een heel andere tak van sport. Je moet heel secuur kunnen werken, want zelfs het kleinste typfoutje kan ertoe leiden dat een vliegtuig niet beveiligd is.”
Minder werk voor cryptobeheerder bij F-35
Toch komt er al snel een einde aan haar werk, als de F-16 in 2024 volledig uitgefaseerd wordt. Dan moeten ook Wendy, haar collega’s en hun expertise over naar de F-35. In dat toestel werkt de beveiliging heel anders. “Daar worden dit soort sleutels niet meer gebruikt”, vult Wendy aan. “Er is alleen een ‘hoofdsleutel’. Daar zorgen wij voor. De onderliggende sleutels worden digitaal geladen uit een database van de Amerikanen. Wat dat betreft krijgt de cryptobeheerder minder werk, ware het niet dat er uiteraard genoeg andere systemen blijven om te beveiligen.”
