Tekst Jack Oosthoek
Foto sergeant Gregory Fréni
‘We hebben er altijd te weinig van’
Defensie runt in Breda sinds negen jaar een eigen Talencentrum. Het TCD heeft onder anderen tolken in de gelederen die met het oog op de buitenlandse missies en andere operaties hard nodig zijn. Op dit moment is de groep ongeveer honderd man sterk, maar als het aan het TCD ligt worden dat er (veel) meer.
Armati cum Lingua, Gewapend met Taal, luidt het credo van het op de Trip van Zoudtlandtkazerne gevestigde talencentrum. Ook voor een werknemer van Defensie is kennis van een buitenlandse taal nooit weg. Zit je daar in het buitenland om de tafel met een minister, manager, sultan, sjeik, dorpshoofd of burgemeester... Taal behoort tot de bagage van elke militair.
Taal behoort tot de bagage van elke militair
Expertisecentrum
Het Talencentrum verenigt alle eenheden die zich tot 2014 met het vakgebied taal bezighielden. Als aanbieder van taalproducten en -diensten doet het TCD onderzoek naar de ontwikkeling van taal, verzorgt cursussen en onderwijs, neemt toetsen af, ondersteunt beleidsmakers. Ook regelt het vertalingen in en zet tolken operationeel in. Te veel om allemaal op te noemen. Vorig jaar zwaaide de deur open van het Expertisecentrum Taal dat onder meer toetsen uitvoert. ‘Hoe staat het met het taalniveau van het personeel?’ Ook doet het aan ‘normering’: ‘welk niveau Nederlands of Engels moet je machtig zijn op jouw functie of bij jouw uitzending?’
Petra
Petra werkt als burgerdocent Frans bij het Talencentrum Defensie. In 2017 krijgt ze de vraag of ze militair tolk wil worden. Dat ziet ze wel zitten en ze wordt reservekapitein. “Ik krijg daardoor meer beeld en geluid bij het operationele werk.” De afgelopen zes jaar wordt Petra vooral uitgezonden naar Afrika, onder meer naar MINUSMA in Mali. Ze maakt de voorbereidingen mee en leert daarbij wat het voor een eenheid betekent om een tolk in de gelederen te hebben. Tijdens haar uitzending en in latere Afrika-missies vertolkt Petra veel gesprekken op allerlei niveaus. Ook brengt ze adviezen uit, bijvoorbeeld dat gesprekken in Afrikaanse landen anders verlopen en veel meer tijd kosten dan in Nederland.
“Je moet niet met de deur in huis vallen, maar beginnen met een praatje pot. In Afrika is eerst een goede relatie opbouwen belangrijker dan meteen naar het doel van het gesprek gaan. In dit soort zaken kunnen tolken ook adviseren. Ook moet ik in Afrika regelmatig uitleggen dat een Nederlandse vrouw als militair tolk in het buitenland kan optreden. Dit cultuurverschil wordt als bijzonder ervaren en moet even verklaard worden.”
Als het aan Petra had gelegen, was ze fulltime tolk geworden, maar dat kan alleen als nevenfunctie voor een militair of als reservistenfunctie. Als reservist-tolk bevalt het werk haar echter ook goed. “Ik vind het interessant en vooral leerzaam om voor verschillende eenheden uiteenlopende opdrachten te doen en daarmee een kijkje te nemen in de grote defensiekeuken."
Tweets en speeches
Bij de taallessen voeren Nederlands, Engels, Frans, Duits en Russisch de boventoon. Zo nodig verzorgt het TCD in samenwerking met civiele instituten ook lessen in andere talen, legt Dennis van Berkel uit, chef-staf tevens plaatsvervangend commandant van het TCD. Internationale samenwerking staat immers hoog in het vaandel van Defensie. Bij vertalingen gaat het regelmatig om tweets en/of speeches waarbij het TCD de puntjes op de i zet met speciale software. Geen Google Translate omdat dit niet voldoet aan de defensie-eisen. “Iemand die op eigen initiatief een tekst vertaalt, kiest niet altijd de juiste woorden. Professionele vertaalsoftware is daarom essentieel. Maak je zelf een tekst in een andere taal? Schroom niet om die via ons te laten controleren”, adviseert oud-landmachtmilitair Van Berkel.
‘Schroom niet om je tekst via ons te laten controleren’
MaTiN-tolken
Als onderdeel van ‘operationele tolkeninzet’ leverde het TCD vertalers voor de Nederlandse militaire hulpoperatie in het door een aardbeving getroffen Turkije en de evacuatie van Nederlanders vanuit het roerige Soedan. Ook worden ze ingezet bij de opleiding in ons land van Oekraïense militairen. De meeste tolken zijn reservist, daarnaast wordt gebruikgemaakt van de circa tachtig ‘eigen’ MaTiN-tolken, de afkorting voor Militair als Tolk in Neventaak. Dit zijn actief dienende militairen zonder een - zoals de reservisten - civiel tolkendiploma, maar die een vreemde taal toch aardig beheersen en deze geregistreerd hebben in het digitale personeelssysteem PeopleSoft.
“Hebben we iemand nodig, dan kijken we daarin en nemen eventueel contact op. Voordat de persoon vertrekt, voeren we een tolk- en vaardigheidsmeting uit en verhogen eventueel het niveau. Een MatiN-tolk is weliswaar niet gediplomeerd, maar kan wel tamelijk professioneel uit de voeten”, weet Van Berkel.
Peter
Peter, afgestudeerd in de Slavische talen en culturen, werd in 2014 gepolst of hij tolk wilde worden bij het Talencentrum. Het leek de op dat moment bij het Korps Nationale Reserve (NatRes) actieve reservist wel wat en hij zei ‘ja’. Hij deed een succesvolle intaketest en ging als defensietolk aan de slag. Dat was aanvankelijk naast zijn werk bij de NatRes, sinds 2018 is hij alleen tolk. “Ik wil naast mijn werk in het facilitymanagement in de chemische industrie wat nuttigs doen voor de maatschappij. Dat lukte bij de NatRes prima en ook als tolk. Defensie zet me op verschillende plaatsen in Europa in. Vanwege het confidentiële karakter van mijn tolkenwerk kan ik er niet meer over zeggen, behalve dan dat ik het sinds 2022 door het agressieve gedrag van Rusland drukker heb. Daarnaast moet ik mijn werk bij Defensie combineren met mijn burgerbaan.”
Campagnes
Tolk nodig? Het TCD ontvangt de aanvraag graag in een vroeg stadium, dan kan de tolk zich samen met de eenheid voorbereiden op de uitzending, vertelt Van Berkel die het tolkenbestand via in- en externe ‘campagnes’ probeert uit te breiden. “Het TCD is niet in staat om tolken te leveren voor álle wereldtalen. Daarnaast zijn voor een missie vaak meer nodig, omdat het tolken 24 uur per dag doorgaat. Tolken: we hebben er altijd te weinig van. Iederéén kan zich aanmelden.”
Aanmelden als tolk? Het Talencentrum Defensie is bereikbaar onder 0889-511381 en 0889-511380. Email TCD.NLDA@mindef.nl.
