Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties met globale impact. 

Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of het ons niet meer exact herinneren. Deze keer staan we stil bij 22 juni 1990, als in Berlijn na 29 jaar grenspost Checkpoint Charlie wordt opgeheven.

Het was een van de bekendste symbolen van de Koude Oorlog. Checkpoint Charlie. In de tijd van het verdeelde Berlijn een van de negen controleposten op de grens van de Amerikaanse en de Russische sector, bij een doorgang van de Berlijnse Muur op de Friedrichstraße.

De Berlijnse Muur, een honderd meter diepe constructie van opeenvolgende obstakels, omringde van 13 augustus 1961 tot 9 november 1989 West-Berlijn. Hiermee was dit deel van de stad geheel gescheiden van Oost-Berlijn en de rest van Oost-Duitsland. Tijdens vluchtacties bij de Berlijnse Muur kwamen minstens 138 mensen om het leven.

Bezettingszones

Na de Tweede Wereldoorlog waren zowel Duitsland als Berlijn in vier bezettingszones verdeeld: een Amerikaanse, een Britse, een Franse en een Sovjet-bezettingszone. De Amerikaanse, Britse en Franse bezettingszones maakten deel uit van West-Duitsland (BRD), de Russische zone van Oost-Duitsland (DDR). Tussen de Bondsrepubliek en de DDR liep een zwaarbewaakte grens, om het volledig door de DDR omsloten West-Berlijn stond de Berlijnse Muur.
 

Om over de weg naar Oost-Berlijn te reizen was men verplicht via de zogenaamde transit-Autobahnen naar West-Berlijn te reizen en vanuit daar naar Oost-Berlijn. Checkpoint Charlie was de derde controlepost die men onderweg passeerde, genoemd naar de derde letter van het NAVO-spellingsalfabet. (Checkpoint Alpha was de grensovergang bij Helmstedt, checkpoint Bravo lag aan de snelweg nabij Dreilinden, op de grens tussen Potsdam en West-Berlijn, red.).

Checkpoint Charlie was ook de enige controlepost waar leden van het corps diplomatique en overige buitenlanders over de weg Oost-Berlijn konden binnen komen. Om als toerist met het openbaar vervoer naar Oost-Berlijn te reizen, was het nabijgelegen Bahnhof Friedrichstraße de enige optie.

Bekend symbool

Tijdens de Koude Oorlog was grenspost Checkpoint Charlie het ultieme symbool voor zowel de scheiding van Oost en West, als voor de vrijheid die in het verschiet lag. Meerdere (politieke) beroemdheden maakten hun opwachting bij de controlepost. Bij een controle op 22 oktober 1961 van de Amerikaanse diplomaat Allan Lightner en zijn vrouw ontstond een felle discussie. Het leidde ertoe dat Russische en Amerikaanse tanks ruim een week met scherpe munitie tegenover elkaar stonden. Uiteindelijk liep het incident met een sisser af.

Op het hoogtepunt van de Koude Oorlog, op 26 juni 1963, bezocht de Amerikaanse president John F. Kennedy West-Berlijn, waar hij zijn solidariteit met de inwoners betuigde door zijn beroemde woorden “Ich bin ein Berliner”. Later, op 12 juni 1987, riep president Ronald Reagan vanaf een platform met uitzicht op de Muur de Sovjet-president Michail Gorbatsjov op om de Muur neer te halen: "Tear down this wall!". Binnen tweeënhalf jaar zou het inderdaad zo ver zijn...

De val

De Berlijnse Muur viel op 9 november 1989. Op dat moment werd ook Checkpoint Charlie opgeheven, al werd het pas effectief gesloopt op 22 juni 1990. Na de afbraak van de Muur werd het checkpoint met een stenen silhouet in het asfalt aangegeven en in 2000 werd een exacte kopie van het oorspronkelijke wachthuisje geplaatst.
 

In het museum Haus am Checkpoint Charlie vertellen beelden en voorwerpen over de grensbeveiliging aan de Berlijnse Muur en over de vele vluchtpogingen van Oost naar West. Het museum geeft inzicht in geslaagde vluchtpogingen en de daarbij gebruikte middelen, zoals heteluchtballonnen, vluchtauto's, kabelbanen en zelfs een mini-onderzeeër. Een bezoek meer dan waard!