Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties met globale impact. 

Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of het ons niet meer exact herinneren. Vandaag is dat 10 februari 1963, de sterfdag van de Franse luchtvaartpionier Louis Paulhan.

De gebroeders Wright, William Boeing, Oleg Antonov of Anthony Fokker. Luchtvaartpioniers die iedereen kent. Minder bekend is de naam van Louis Paulhan. Een Fransman die niet alleen verschillende records op zijn naam heeft staan, maar ook nauw betrokken was bij de ontwikkeling van het watervliegtuig. Een nadere kennismaking.

Modelvliegtuigen

Louis Isidore Auguste Marie Paulhan (1883-1963) wordt op 19 juli 1883 geboren in het Franse Pézenas. De luchtvaart staat in die tijd nog echt in de kinderschoenen. Vliegtuigen zijn hoofdzakelijk van hout en papier. Paulhan is een enthousiast bouwer van modelvliegtuigen en vervult zijn dienstplicht als ballonvaarder in Parijs.

Vliegbrevet

In 1908 wint Paulhan de eerste prijs bij een wedstrijd voor het bouwen van modelvliegtuigen; van zijn model zal een vliegtuig op ware grootte worden gebouwd. Maar omdat zijn creatie een bijzonder ingewikkeld ontwerp blijkt te zijn, krijgt Paulhan een Voisin-vliegtuig zonder motor. Met hulp van vrienden bouwt Paulhan er zelf een motor in en leert zichzelf ermee vliegen. Het is dit toestel waarmee hij z’n vliegbrevet haalt. Kort na pioniers als Blériot, Farman en Latham.

Hoogterecord

Op 15 juli 1909 neemt de kersverse piloot deel aan de eerste luchtvaartmeeting ter wereld, op het Franse vliegveld van La Brayelle bij Douai. Hier vestigt hij een hoogterecord van honderdvijftig meter. Met verschillende vliegtuigen schrijft Paulhan door heel Frankrijk diverse records op zijn naam. Zo werd hij houder van een afstands- en duurrecord, nadat hij 131 kilometer aflegt in 2 uur en 43 minuten.

Ster van de show

In januari 1910 is Paulhan de ster van de eerste Amerikaanse luchtvaartshow ‘Aviation Meet’ in Los Angeles. Hij vliegt daar met twee Blériot XI-eendekkers en twee Farman III tweedekkers. Tijdens deze show verbetert hij het wereldhoogterecord naar 1.209 meter. Het duurrecord zet hij op één uur en 49 minuten. Op deze bijeenkomst ontmoet de vliegenier bovendien een zekere William Edward Boeing, de latere oprichter van het bedrijf Boeing. Over deze ontmoeting gaat het gerucht dat Paulhan aan Boeing een luchtdoop weigerde omdat deze hem te onbelangrijk leek...

Rechtszaak

De gebroeders Wilbur en Orville Wright spannen in die tijd een rechtszaak aan, omdat ze vinden dat de ‘rolroeren’ van de toestellen van Paulhan inbreuk maken op hun patenten. Op 17 februari 1910 wordt Paulhan veroordeeld tot het betalen van vijfentwintigduizend dollar per betaalde demonstratie.

Hij geeft in New York nog enkele gratis demonstraties, maar breekt onder de druk toch zijn Amerikaanse tournee af. Op 28 april wint Paulhan nog wel een race van Londen naar Manchester, uitgeschreven door de Daily Mail. Met een Farman-vliegtuig legt hij 298 kilometer af in circa twaalf uur. Waarvan vier uur en 28 minuten zuivere vliegtijd.

Watervliegtuigen

Terug in Frankrijk helpt Paulhan mee aan het ontwikkelen van watervliegtuigen. Ingenieur Henri Fabre spendeert dan al ruim vier jaar aan de ontwikkeling en realisatie van een watervliegtuig met drie drijvers. Het vliegtuig krijgt de toepasselijke naam Le Canard (de eend). Het toestel heeft een spanwijdte van veertien meter, is 8,5 meter lang en weegt 380 kilogram.

Op 28 maart 1910, na een vlucht van ongeveer zeshonderd meter boven het meer Étang de Berre in de buurt van Marseille, weten Fabri en Paulhan ‘Le Canard’ als eerste watervliegtuig ter wereld succesvol op het water te landen. Diezelfde dag voert 'de eend' nog vier vluchten uit en een dag later zelfs een vlucht van zes kilometer (bron: Bibliothèque nationale de France). Paulhan heeft de smaak te pakken en richt zich vervolgens op het bouwen van watervliegtuigen onder licentie van Curtiss. Deze Amerikaanse fabriek van de bekende piloot Glenn Hammond Curtiss bouwt naast motorfietsen met eencilinder- en V-twin-motoren ook vliegtuigmotoren en vliegtuigen.

Jachtvlieger

Paulhan gaat in de tussentijd ook verder met het ontwikkelen van tweedekkers en driedekkers, maar dan gooit de Eerste Wereldoorlog roet in het eten. Tijdens de oorlog is hij als jachtvlieger actief boven Servië, waar hij in luchtduels twee overwinningen behaalt. Ook is hij testpiloot voor fabrikanten die hun militaire vliegtuigen willen optimaliseren.

Na de oorlog stort hij zich op het ontwikkelen van metalen watervliegtuigen, tot op 10 mei 1937 zijn enige zoon René dodelijk verongelukt aan de stuurknuppel van een prototype van een jachtvliegtuig. Paulhan gaat met pensioen en overlijdt op 79-jarige leeftijd in Saint-Jean-de-Luz. Hij wordt begraven in zijn geboorteplaats.

Eerbewijzen

In 1910 werd aan Louis Paulhan de Nationale orde van het Legioen van Eer toegekend, de hoogste en belangrijkste nationale onderscheiding van Frankrijk. In Sartrouville werd een herdenkingsplaquette aangebracht in de gevel van de villa waar Paulhan tussen 1909 tot 1912 woonde. Ook is er een middelbare school naar hem genoemd, het College Louis Paulhan.