Tekst ritmeester Djenna Perreijn
Foto sergeant Aaron Zwaal, Bibi Perreijn en Adobe stock

Joodse feestdagen

De Joodse Geestelijke Verzorging (JGV) bestaat 75 jaar. Relatief kort, want al voor de Tweede Wereldoorlog waren collega's met een Joodse achtergrond actief bij de krijgsmacht. Ook nu kiezen relatief veel Joden voor militaire dienst, weten de Joodse geestelijken. De afgelopen weken namen zij ons mee in de wereld van hun geloofsovertuiging bij Defensie. In dit laatste verhaal vertellen ze meer over de Joodse feestdagen.

Tijdens Rosj Hasjana is het gewoonte om een in honing gedoopt stukje appel te eten, terwijl er een gebed wordt opgezegd waarin aan God gevraagd wordt om een zoet jaar. Ook een rond challahbrood hoort bij de traditie.

Shana Tova, ofwel gelukkig nieuwjaar. De Joodse gemeenschap vierde vrijdag 18 september 2 dagen lang Rosj Hasjana. Traditioneel worden stukjes appel met honing gegeten, waarbij de aanwezigen elkaar een 'sjana tova oemetoeka' ofwel 'een goed en zoet jaar' wensen. Joden gebruiken de feestdagen voor inkeer en bezinning. Mensen denken na over het jaar dat achter hen ligt, kijken met een kritische blik naar zichzelf en proberen verkeerd gelopen zaken met anderen goed te maken.

Daarna volgen 10 dagen reflectie tot Jom Kippoer, de Grote Verzoendag. De heiligste dag van het Joodse jaar. Het is dan verboden om te eten en te drinken, te wassen en seksuele omgang te hebben.

Ontzagwekkende dagen

“Men noemt het feestdagen, maar het kan dus ook best zwaar zijn”, merkt hoofd krijgsmachtrabbijn Menachem Sebbag op. “Niet voor niets noemen wij het de ‘Ontzagwekkende dagen'. Met Jom Kippoer herdenken we ook de doden, dat is niet bepaald een frivole aangelegenheid. Als rabbijn van een sjoel in Amsterdam sta ik 25 uur lang in de synagoge, terwijl ik zelf ook vast. Ik geef 3 preken voor zo'n 500 man en ben veel in gesprek met mensen. Daarna ben ik uitgeput. Het heeft dus een ander karakter dan feestdagen. Het is een intense periode die als belastend wordt ervaren. De schoonheid zit 'm in het stukje verzoening met jezelf.”

Tijdens Jom Kippoer, de heiligste dag in het Joodse jaar, is het gebruikelijk om naar de synagoge te gaan. Op de foto draagt de man volgens traditie een taliet: een rechthoekig kledingstuk met in het midden een opening voor het hoofd.
Kolonel Lion Slagter, Nederlands 2e krijgsmachtrabbijn, steekt volgens traditie tijdens Chanoeka de kaarsen in de Menora aan.

Feest bij de krijgsmacht

Ook bij Defensie wordt aandacht besteed aan de Joodse feestdagen. “We zijn het hele jaar GV'er voor iedereen, maar tijdens de feestdagen vervult de Joodse Geestelijke Verzorging (JGV) voor de Joodse gemeenschap een extra belangrijke rol”, vertelt kapitein-luitenant-ter-zee David Gaillard. “Voor de rest van de wereld draait het leven gewoon door. Dus juist voor mensen met een minderheidsreligie is die aandacht belangrijk.”

Dat geldt volgens de krijgsmachtrabbijn extra voor collega's in een missiegebied. “Vooral in het voorjaar draaien de feestdagen om een collectieve maaltijd met familie in gezellige sfeer. Op die feestdagen is het gemis van thuis extra groot.”

Tijdens die dagen ontvangen Joodse collega's pakketjes van de JGV. Meestal passende literatuur, rituele voorwerpen, de loeach (Joodse kalender) en lekkernijen. Niet al de ontvangers volgen het ritme van het Joodse jaar. Krijgsmachtrabbijn majoor Joram Rookmaaker: “Er zijn veel schakeringen van hoe vroom mensen zijn. Niet alle Joodse collega's zullen verlof vragen om met hun familie naar de synagoge te kunnen. Toch weten we dat ook zij het waardevol vinden dat er aandacht en erkenning is voor hun Joodse identiteit.”

Links: Tijdens Rosj Hasjana, Joods nieuwsjaar, klinkt verdeeld over beide dagen 100 keer het scherpe geluid van de sjofar (ramshoorn). Rechts: Chanoekah, lichtjesfeest, wordt 8 dagen lang gevierd. Elke dag wordt een kaars in de menora aangestoken.
Krijgsmachtrabbijnen David Gaillard, Menachem Sebbag en Joram Rookmaaker (v.l.n.r.).

Militaire component

Naast de 'Ontzagwekkende dagen' staan in de Joodse kalender nog tal van kleinere feestdagen. Ze staan alleen niet allemaal op de lijst om vrije dagen voor te kunnen krijgen. Pesach (Joods Paasfeest) dat in de lente valt, wordt in ieder geval groots gevierd en duurt 8 dagen. Alleen op de 1e en laatste 2 dagen geldt een werkverbod, zoals tijdens rustdag sjabbat. Tijdens Pesach herdenken de Joden de slavernij in Egypte, de bevrijding en de daaropvolgende uittocht.

Het andere feest Chanoeka wordt gevierd in december. Tijdens het familiefeest staan lichtjes centraal. Het feest viert de herinwijding van de tempel in Jeruzalem in 164 voor Christus, nadat deze was ontwijd door de Seleuciden. Rookmaaker: “Het feest heeft een militaire component, maar gaat vooral over het mogen beleven van de eigen identiteit.”

In de stemming komen

“Er is vaak een link tussen de feestdag en de militaire dienst", vertelt Gaillaird. "Pre-corona nodigden we Joodse collega's een week voor de feestdagen uit voor een leerbijeenkomst in de synagoge of in het Marine Etablissement Amsterdam. Zo geven we er betekenis aan, betrekken we hen bij de feestdag en kom je alvast in de stemming.”