Tekst Martin Zijlstra
Foto U.S. Navy

Het begin van operatie Enduring Freedom

Wat gebeurde er op 11 september 2001? Het antwoord kent iedereen: de terroristische aanvallen op de Twin Towers en het Pentagon. Maar 9/11 vormde ook de opmaat voor missie Enduring Freedom tegen de Taliban en Al Qaida. De operatie begon op 7 oktober 2001 en de Amerikaanse luitenant-ter-zee 1 Eric was er bij. In de Defensiekrant vertelt hij het verhaal van 'opening night'.

In oktober 2001 is Eric Naval Flight Officer bij het marinesquadron VF-41 Black Aces op het vliegkampschip USS Enterprise. Samen met een vlieger bemant hij een F-14 Tomcat jachtbommenwerper en ze zijn op dat moment al 5 maanden van huis. Op 11 september staat de thuisreis gepland, maar na de aanval op de Twin Towers en het Pentagon maakt het schip rechtsomkeer en zet koers richting een positie bij Pakistan.

Eric achter in zijn Tomcat net nadat hij vanaf de Enterprise is afgeschoten voor een missie boven Afghanistan. Het begin van een vlucht van 7 of 8 uur.

Luchtruim beveiligen?

“We (mijn vlieger en ik) gaan vandaag Afghanistan aanvallen”, is wat Eric en z’n collega op 7 oktober denken. “Tijdens 'opening night', het begin van Enduring Freedom, zit ik achterin de Tomcat 'Fasteagle' 105. Onze missie zal 8 uur duren. Alleen de briefing neemt al bijna 4 uur in beslag. 2 keer zo lang als normaal.”

Maar hoe luidt de opdracht uiteindelijk? “Met een paar andere vliegtuigen het luchtruim van Afghanistan beveiligen. Niemand van ons heeft het gevoel dat dit écht nodig is, want de kans dat de Taliban 's nachts met hun vliegtuigen een serieuze dreiging vormen lijkt nul.”

Toch luchtaanvallen

Tot grote opluchting krijgen de militairen een belletje van het coördinatiecentrum dat ze een andere taak krijgen en toch luchtaanvallen moeten uitvoeren. “Onze lucht-luchtraketten worden vervangen door een paar lasergeleide bommen. We zullen pas boven Afghanistan horen welke doelen we moeten uitschakelen. We vliegen samen met een andere Tomcat van ons squadron. Om kwart voor elf 's avonds worden we afgeschoten van de Enterprise. Na de lancering melden we ons bij het E-3A AWACS radartoestel dat de leiding in de lucht heeft en vliegen naar Afghanistan.”

Tijdens de lange vluchten naar Afghanistan moet er regelmatig in de lucht worden bijgetankt zoals hier bij een Britse VC-10 tanker.

‘Wat een teleurstelling’

Na 3 of 4 keer in de lucht te hebben bijgetankt komen de Tomcats aan in het toegewezen patrouillegebied. De AWACS geeft opdracht om grote cirkels te vliegen en ondertussen met infraroodsensoren te kijken naar wat ze noemen 'interessante gebieden'. “Wat een teleurstelling”, benadrukt Eric. “Zitten we midden in 'opening night', moeten we rondjes boven Afghanistan vliegen! We zien talloze explosies bij Kandahar, maar er volgt geen oproep dat we ook een doel moeten aanvallen.”

Na een tijdje moeten de vliegers opnieuw tanken. Normaal gesproken blijven de kisten dan bij elkaar, maar nu moet het om en om. “1 van ons moet dus in het gebied blijven, terwijl de ander naar de tanker 100 kilometer verderop vliegt. Omdat die opdracht zo enorm afwijkt van onze officiële regels, vragen we de AWACS de opdracht nog een keer te bevestigen. Ik voel me ineens belangrijk daar hoog boven Afghanistan.”

'Die nacht is het boven Afghanistan pikkedonker, geen maan, geen sterren'

De meeste missies werden in het donker uitgevoerd. Voor de fotografen van de Enterprise de gelegenheid om mooie foto's te maken.

Aardedonker

Uit het volgende bericht blijkt dat de KC-10 tanker zelfs koers zet richting de Tomcats. “Nu voel ik me nóg belangrijker. Op de radar zie ik de tanker naderen, maar buiten zie ik helemaal niets. Zelfs met mijn Night Vision Goggles kan ik 'm niet ontdekken. De tanker vliegt zonder boordverlichting en het is pikkedonker die nacht boven Afghanistan. Geen maan, geen sterren.”

Pas op 200 meter afstand zien Eric en zijn collega de contouren van de KC-10 in hun goggles. Eigenlijk horen ze ‘m beter dan dat ze de tanker zien. “Nu hebben we een nieuwe uitdaging”, benadrukt Eric. “Tanken met je Night Vision Goggles op is verboden, maar zonder zien we niets. Pogingen tot radiocontact mislukken. Pas na verloop van tijd ontstaat een verbinding via de noodfrequentie. “Ik vraag ze of ze in ieder geval iets van verlichting aan willen doen, zodat we een idee hebben waar we heen moeten om te tanken.”

'Het bombarderen van de vijand en hulp bieden aan de bevolking gaan hand in hand’

De aanvallen van 9/11

Op 11 september 2001 voeren 19 terroristen 4 aanslagen uit in de Verenigde Staten. Ze kapen hiervoor evenveel passagiersvliegtuigen. 2 toestellen vliegen de Twin Towers in New York binnen, 1 vliegtuig laten de terroristen neerstorten op het Pentagon in Washington. Een 4e gekaapte toestel is waarschijnlijk op weg naar het Witte Huis of het Capitool maar stort neer in een weiland bij Pittsburg nadat de passagiers in opstand komen. Bij de aanslagen komen bijna 3.000 mensen om het leven en raken er meer dan 6.000 gewond. Ze leiden niet alleen tot een reactie van de Verenigde Staten, ook wordt voor het eerst in de geschiedenis van de NAVO een beroep gedaan op artikel 5. Dit zegt dat een aanval op 1 van de lidstaten wordt gezien als een aanval op alle landen van het bondgenootschap. Op basis hiervan worden onder meer AWACS-vliegtuigen van de NAVO uit Geilenkirchen met aan boord Nederlandse bemanningsleden ingezet boven Amerika.  

Humanitaire hulp

Vervolgens moeten ze opnieuw rondjes vliegen, maar als ze 4 uur onderweg zijn, krijgen ze een doel toegewezen in Zuid-Afghanistan. “We vliegen er heen en mikken onze bommen erop. Niet zo heel spannend, want dit hebben we in onze loopbaan al heel vaak gedaan. Gelukkig komt er al snel een volgende opdracht: het beveiligen van een formatie C-17 transportvliegtuigen in het noorden van het land.“

De C-17's gaan humanitaire hulp afwerpen voor de Afghaanse bevolking. Normaal gesproken zou je je voor zo'n belangrijke opdracht voor aanvang minutieus voorbereiden, maar nu is het motto 'handelen naar bevind van zaken'. Uit voorzorg gaan de vliegers toch nog maar een keer naar de tanker. “Daarna maken we afspraken over de plaats en tijd van ontmoeting, de route, frequenties en al die andere belangrijke informatie”, legt Eric uit. “Gelukkig vinden we de C-17's zonder probleem en begeleiden de toestellen naar het afwerppunt.”

Uitgeput

Nadat ook deze klus is afgerond keren de Tomcats terug naar de Enterprise. Daar landen ze bijna 8 uur na vertrek. “Ik ben uitgeput en wil alleen maar slapen. Maar net wanneer ik een uurtje in bed lig, krijg ik een belletje dat de baas wil dat ik met de pers spreek. Dus aankleden en naar de hangaar om journalisten te woord te staan. Ik krijg veel vragen of het goed voelde dat we wraak hebben genomen voor 11 september. Mijn antwoord is simpel: 'Absoluut niet. Als je ons werk doet, dan ben je alleen maar bezig met je checklist en procedures en probeer je alles goed en professioneel te doen. Met 2 lasergeleide bommen onder je toestel wil je er absoluut geen puinhoop van maken. Later hoor ik dat mijn opmerkingen de voorpagina van een belangrijke krant in The States hebben gehaald.”

Doel: vliegveld van Mazar

Tot zo ver ‘opening night’. Na die eerste missie volgen er meer. Steeds opnieuw stijgt Eric op voor de lange vlucht naar Afghanistan voor de strijd tegen de Taliban en Al Qaida. Sommige vluchten zijn gemakkelijk, andere moeilijk of gevaarlijk.

Van alle vluchten herinnert Eric zich die op 13 oktober als 1 van de beste. “Die was al bijzonder omdat we overdag moesten vliegen. We moesten naar het vliegveld van Mazar-e-Sharif om daar Afghaanse vliegtuigen en helikopters te bombarderen. De dag ervoor waren collega's van een ander squadron er geweest en beschoten met luchtdoelkanonnen en luchtdoelraketten. Toen wij boven het vliegveld kwamen, was het er echter muisstil. Geen afweervuur, bijna vreedzaam. We waren met 2 Tomcats en hebben in alle rust, terwijl we naast elkaar van de ene kant naar de andere kant van het vliegveld vlogen, de overgebleven MiG-21's, L-39 trainers en helikopters gebombardeerd.”

Het resultaat van een aanval op het vliegveld van Herat. Links voor de aanval, rechts daarna.

Eindelijk naar huis

Op 27 oktober wordt de Enterprise afgelost door USS Theodore Roosevelt en begint echt de thuisreis. Daar komen Eric en zijn squadronmaten aan op 9 november. 7 maanden na vertrek. 

Boven Afghanistan wierp zijn squadron circa 200 lasergeleide bommen af tijdens 149 vluchten.

Operatie Enduring Freedom

Eergisteren 19 jaar geleden beginnen de Verenigde Staten en enkele partnerlanden operatie Enduring Freedom als reactie op de terroristische aanvallen van 11 september 2001. In eerste instantie gaat het om het bestrijden van de Taliban en Al Qaida in Aghanistan, later worden ook terroristische cellen bestreden in andere landen. De operatie duurde tot 28 december 2014, dan verklaart president Barack Obama de operatie ten einde. In de loop der jaren leveren veel landen een bijdrage aan de strijd tegen het internationaal terrorisme. Ook Nederland, dat militairen van alle krijgsmachtdelen inzet in verschillende missiegebieden waaronder Afghanistan.