‘Irak in transitie’

Force Commander Cas Schreurs blikt terug op 1 jaar adviesmissie NMI

Eén jaar lang is luitenant-generaal Cas Schreurs Force Commander van NAVO Missie Irak (NMI). Inmiddels zit zijn taak er bijna op. In het snikhete en met smog gevulde Bagdad blikt hij terug op een onrustige tijd in het Midden-Oosten. “Irak is letterlijk en figuurlijk aan het bouwen en probeert in deze onrustige regio een stabiele factor te worden. Het gaat langzaam de goede kant op.”

Binnen de kolossale betonnen muren van T-Wall-City, zoals Schreurs kamp Union III in Bagdad noemt, zijn de wegen na het middaguur verlaten. De felle zon jaagt iedereen naar met airconditioning ingerichte werkkamers. “Ik vind het buiten eigenlijk wel lekker”, lacht de generaal, terwijl het kwik de 35 graden aantikt.

Saddam Hoessein

We lopen naar een architectonisch hoogtepunt op het kamp: Building 5 om precies te zijn. Sierlijke bogen in de façades doen denken aan een paleis uit tekenfilm Aladdin. In werkelijkheid was dit ooit het hoofdkwartier van de Ba’ath Partij van dictator Saddam Hoessein. Vanuit dit gebouw onderdrukte zijn regime een groot deel van de bevolking en werkte hij oorlogen uit met Iran en Koeweit.

Op het dak kijkt Schreurs uit over Bagdad. Rond de Victory Arch met de iconische zwaarden en Union III, omringen steigers appartementencomplexen in aanbouw. Ernaast verrijst een spierwit hotel dat ’s nachts oplicht en verderop zijn bouwkranen in de weer.

Op uitnodiging

“Dit is wat ik bedoel”, wijst Schreurs. “Na 40 jaar oorlog is Irak in transitie. Het is relatief rustig en ze bouwen veel: huizen, complexen, spoorlijnen, wegen.” Dat Chinese investeerders een groot deel financieren, vindt Schreurs niet zo gek. “Zij zien, net als wij en de Russen, dat Irak volop kansen biedt en een belangrijke plek inneemt voor een stabieler Midden-Oosten.”

Terug naar de werkkamer van de Force Commander. Op naar een ruimte met airco. Van hieruit leidt de voormalig commandant van 11 Luchtmobiele Brigade al een jaar adviesmissie NMI. Zijn grootste kopzorg? Het voortzetten van deze missie. De Amerikanen bouwen anti-IS-missie Operation Inherent Resolve (OIR) af. Terwijl NMI leunt op de logistiek en beveiliging van OIR. “NAVO-partners nemen dat over en NMI kan op Union III blijven. In elk geval zolang Irak dat graag wil. We zijn hier tenslotte op uitnodiging van de Iraakse overheid.”

Checkpoints

Het initiatief komt dus vanuit Irak zélf, benadrukt Schreurs. “Ze zijn heel eager om te leren: van hoe wij oefenen, eenheden opleiden, maar ook hoe wij digitaal werken. Uiteindelijk kijken zij welke adviezen ze overnemen en hoe ze dat doen. Eén ding is heel belangrijk: wij leggen niks op.” Een voorbeeld. Eén van de langetermijndoelen is de ‘Green to Blue Transition’. Het Iraakse leger heeft met daaraan gelieerde milities als veiligheidstroepen nu nog veel gezags- en toezichttaken. Op straat is dat goed te zien: wie door Bagdad rijdt, passeert checkpoints met gewapende eenheden. Op termijn, zo is het idee, gaan die taken naar de civiele autoriteiten.

“Dat vraagt om een cultuuromslag, zonder dat we hier zijn om een cultuur te veranderen”, zegt Schreurs met gevoel voor zijn politiek-strategische positie. “Wij als NAVO moeten Irak zo goed mogelijk proberen te begrijpen en zo goed mogelijk van advies voorzien. Dat is niet gemakkelijk. Je hebt hier zoveel meer onderlinge verbanden en relaties dan in Nederland. Op het gebied van geloof, stammen, families en overheden. Maar je hebt ook nog de sjiieten, soennieten en Koerden. Er zit een enorme gelaagdheid in de samenleving en met veel van hen moeten wij samenwerken. Verhoudingen en constructies komen op hele andere gronden tot stand dan wij überhaupt gewend zijn. Dat is fascinerend, verbazend en soms frustrerend. Daar moet je in groeien.”

Olieprijs

Elkaar begrijpen zijn dus 2 toverwoorden. Daar kwam Schreurs maanden geleden zelf achter, tijdens een diepgaande discussie met zijn Iraakse evenknie luitenant-generaal Al-Rawanduzi. Onderwerp van gesprek: investeren in de krijgsmacht. “Een poos werkte ik zelf als planner in Den Haag. Ik weet hoe procesmatig dat gaat: alle stappen, analyses, strategische documenten, wetgeving en de controle van de Tweede Kamer. Dat zat natuurlijk in mijn hoofd toen ik hier kwam. Ik wilde daarvan een tekening maken en dat voorleggen.”

Schreurs: “Maar hier kopen ze vaak redelijk ad-hoc dingen aan. Helikopters of schepen, zonder langetermijnvisie, instandhouding en reserveonderdelen. Ik dacht toen: jongens, denk eens na. Terwijl het perspectief hier heel anders is. Al-Rawanduzi legde me uit dat 95 procent van de staatsinkomsten uit olie komt. Als de olieprijs zakt, hebben ze een enorm probleem. Dus investeren in de lange termijn, kan eigenlijk niet. Die onzekerheid werkt verlammend. Althans: wíj ervaren dat zo, omdat wij er anders naar kijken. Wij als NAVO kunnen dan wel blijven drammen: zet geld opzij en smeer je Defensie-uitgaven uit over een langere tijd. Maar als dat niet kan, moeten wij onze adviezen aanpassen en niet andersom.”

Ontvlambaar

Daar komt bij dat Irak in een licht ontvlambaar deel van de wereld ligt. “Afgelopen jaar kende de regio veel onrust. De inval van Israël in Libanon. De val van het Assad-regime in Syrië, waardoor het vertrek van anti-IS-missie OIR is uitgesteld. Maar ook veel Iraakse troepen richting de grens gingen om escalatie tegen te gaan. En ik hoef je denk ik niets te vertellen over de onrust rondom de Houthi’s, Iran en de Verenigde Staten?”, stelt Schreurs. “Die gebeurtenissen hebben (in)direct invloed hebben op Irak.”

Ook dat zie je op straat. Regelmatig zijn er anti-Amerika-demonstraties. Langs sommige drukke wegen staan billboards met daarop een portret van Qasem Soleimani. De Iraanse opperbevelhebber werd 5 jaar geleden in Bagdad geliquideerd. Hij was onderweg naar het vliegveld toen een Amerikaanse MQ-9 Reaper hem op bevel van president Trump onder vuur nam. De begeleidende tekst op de prent is niet bepaald vredelievend: ‘We vergeten het bloed van onze martelaren niet.’ Schreurs: “Wij kunnen wel zeggen: 'joh, kunnen jullie die borden niet eens weghalen?' Maar Iran heeft hier nog altijd veel aanhangers.”

Lange adem

Wie tussen de letters doorleest, krijgt in de gaten: de NAVO-Missie Irak is er een van de lange adem. “Al wil ik benadrukken dat Irak echt geen tweede ‘Afghanistan’ is. Het grote verschil is de financiële potentie van dit land. Je hoeft je hak maar in de grond te zetten en de olie spuit eruit. Als het lukt om ook andere sectoren te ontwikkelen, dan wordt het hier veiliger. Want werkende mensen die geld verdienen, willen hun bestaanszekerheid niet verliezen. Ze hebben niks te winnen met conflicten.”

De verkiezingen in november zijn dan ook belangrijk voor Irak, maar ook voor de toekomst van NMI. “Als de bevolking een partij kiest, die buitenlandse NAVO-troepen hier liever niet wil hebben, dan zullen wij onze spullen moeten pakken. Zo simpel is het. Al zie ik dat liever niet gebeuren”, zegt Schreurs. “Laten we hopen dat Irak na de verkiezingen een onafhankelijkere koers vaart zonder buitenlandse invloeden. Daar heeft niet alleen de bevolking wat aan, maar ook wij in het westen.”