‘Ik sport niet meer met een warface’

Landmachters kijken voldaan terug op Invictus Games

De Merkur Spiel-Arena in Düsseldorf was begin september voor een week het drukstbezochte sportstadion ter wereld. De thuishaven van Bundesligaclub Fortuna Düsseldorf was het zinderende epicentrum voor de Invictus Games, de ‘Olympische Spelen’ voor militairen die in dienst fysiek en/of mentaal blijvend letsel opliepen. 17 (oud)-landmachters zetten hun beste beentje voor en genoten vooral. Meedoen: dáár ging het om, niet om medailles pakken. Die waren ‘slechts’ bijvangst.

De Invictus Games zijn een initiatief van de Britse prins en Afghanistanveteraan Harry. Zo wil hij (oud)-militairen met fysiek en/of mentaal letsel inspireren om dóór te pakken in het niet eenvoudige leven dat ze leiden sinds de ellende toesloeg. “Het voornaamste doel van de Games is om hen weerbaarder te maken”, onderstreept teammanager van Nederland Edwin de Wolf. Als militair van 11 Luchtmobiele Brigade verloor hij in 1994 in Srebrenica een been door een ontploffende landmijn. Hij nam 3 keer deel aan de Games, bij wielrennen en zwemmen.

Feest der herkenning

In alle hectiek van de Merkur Spiel-Arena werken de atleten zich in het zweet. Links en rechts doen ze in opperste concentratie hun warming-up. Overal wedstrijden, overal toeschouwers, overal een glimlach. Meedoen is belangrijker dan winnen. Oranje domineert. Gestoken in shirts van die kleur steken vrienden en familie van de atleten hun dierbare een hart onder de riem. Zelden zijn atleten zó enthousiast aangemoedigd. Een feest der herkenning zijn de Games eveneens. Oude bekenden van eerdere edities vallen elkaar uitbundig in de armen.

Oud-landmachtmilitair Jaco Hofman (50) treedt voor het eerst in het strijdperk, op de onderdelen boogschieten en atletiek. Vooral tijdens uitzendingen, onder meer naar Bosnië, maar ook in banen buiten Defensie liep hij een posttraumatisch stressstoornis op. Het begint allemaal in 2000 wanneer Jaco op de Koninklijke Militaire School een ernstige kniebandblessure oploopt. Over is het met zijn operationele loopbaan. De korporaal-1 keert terug naar zijn voormalige eenheid, 107 Radiocompagnie in Garderen. “Dat ik mijn carrière moest afbreken deed me pijn. Maar mijn gezondheid ging voor.”

Minder gelukkige keuze

Hoewel hij bij Defensie kan blijven, kiest Jaco medio 2001 voor een burgerbaan als uitvaartbegeleider. “Dat ik als militair leerde omgaan met stressvolle situaties kwam goed van pas. Ik bekeek het werk zakelijk en pinkte alleen een traantje weg bij begrafenissen van jonge mensen en kinderen.” In 2005 besluit hij zijn geluk te beproeven als assistent-bedrijfsleider bij het supermarktconcern Hoogvliet, achteraf bezien een minder gelukkige keuze. “Als uitvaarbegeleider kon ik tamelijk zelfstandig werken. Bij Hoogvliet daarentegen hield ze me strakker aan de touwtjes. Het was: uitvoeren mars. Punt uit. Hoewel ik bij Defensie wat gewend was, brak me dat op.”

Na een even toevallige als spontane sollicitatie stapt Jaco in 2010 over naar het supermarktconcern Lidl. Om vervolgens vanwege stressverschijnselen in de ziektewet te belanden. Op aandringen van zijn partner meldt hij zich voor een therapie bij het Centrum 40-45. In die veilige schoot schoolt hij om tot autorijinstructeur. “Doordat ik weer met iets bezig was, ging het beter met me. Zolang ik geen baas boven me heb die alles strak regelt, kan ik goed werken.”

Dan ineens gaat het mis. Wanneer een leerling de lesauto bijna in de berm doet belanden, slaagt Jaco er niet in om in te grijpen, het gevolg van de nog steeds in zijn ‘systeem’ aanwezige stress. De Arbodienst verbiedt hem te werken. “Ik ben lange tijd op de vlucht geweest voor mijn eigen gedrag. Vaak was ik depressief, had een kort lontje, reageerde agressief, ook naar mijn familieleden. Niks was goed. Thuis leidde dat niet zelden tot gebroken serviezen. Allemaal het gevolg van stress.”

Geen moeite meer

Door zijn behandeling bij het Centrum 40-45 en niet te vergeten zijn lidmaatschap van de Invictusploeg waartoe veteranen hem aanspoorden, gaat het intussen beter met Jaco. “De woede en de stress die ik soms voel, kan ik botvieren in mijn sport. Sporten werkt helend.” Jaco genoot in Düsseldorf. “Iedereen binnen de ploeg staat klaar voor elkaar. Niemand kijkt raar naar elkaars verwondingen.” En dat terwijl hij het eerst niet zag zitten. ”Te druk, te chaotisch, niets voor mij. Aan de andere kant doen er allemaal gelijkgestemden mee. Daarnaast heb ik met de reuring in de ploeg intussen geen moeite meer. Maar wanneer ik door een mensenmassa loop, zoals in het stadion in Düsseldorf, raak ik buiten mijn comfortzone en zweet van de stress. Ik ga echter door met sporten. Dan krijgt mijn thuisfront ook rust, want dat vindt de woede-uitbarstingen die ik soms nog heb niet leuk. Maar ik kan ze geruststellen: het gaat goed met me.”

Kapotte tand

Sporten als medicijn. Voormalig sergeant-1 Paulo Mooi ziet het ook zo. De oud-militair van 11 Luchtmobiele Brigade die kampt met een posttraumatisch stressstoornis, behoort sinds begin dit jaar tot de Invictusploeg. “Ik ben een binnenvetter en als ik sport komen de spanningen eruit. Soms echter verkramp ik door de stress. Ooit beet ik daardoor een tand kapot. Mijn trainer roept altijd: ‘Ontspannen lopen!’. Intussen sport ik niet meer met een warface, maar doe het rustiger aan.”

Ook Paulo blikt met plezier terug op de Games en dat niet alleen vanwege zijn 2medailles. “Je hoeft niets uit te leggen. Alle deelnemers weten wat omgaan met mentale verwondingen inhoudt. Het is ook een beetje een feest. Mijn friends & family, moeder en tante, waren er, mijn zusjes kwamen bij verrassing. Dat betekende veel voor me. Zonder hun aanwezigheid loop ik mijn race ook, maar als ze er zijn geeft me dat een boost om te knallen. De 100meter liep ik voor mijn overleden broertje. Het gaf allemaal een goed gevoel.”