Gevechtsvliegtuigen en –helikopters beoefenen luchtverdediging in het donker

Twee unieke wapensystemen die samenwerken in de duisternis. Dat was afgelopen week het scenario op Vliegbasis Gilze-Rijen tijdens de oefening Agile Tiger. In de avonduren oefenden F-35’s van 313 Squadron en Apache gevechtshelikopters van 301 Squadron een Defensive Counter Air (DCA)-scenario. Dit gebeurde samen met de gevechtsleiding van 710 Squadron.
 

Tekst: kapitein Max van de Pol | Foto’s: Sjoerd van der Hucht en Koninklijke Luchtmacht

Vijandelijke vliegtuigen, kruisraketten en diverse typen onbemande systemen. Het komt tijdens Agile Tiger allemaal voorbij. Wat deze oefening bijzonder maakt, is de integratie van twee wapensystemen: de F-35 en Apache, die elk een eigen specialisme hebben. Daarom staat volgens luitenant-kolonel Stance (zijn callsign), commandant-vlieger van 301 Squadron, één vraag centraal: “Hoe leren we elkaars krachten kennen en benutten? Daar draait het om: fight together”, legt hij uit. “Het unieke is dat we nu vooral focussen op hoe we onze capaciteiten samen inzetten. Dat zit in onze procedures op elkaar afstemmen, maar ook in informatie delen. Dat hebben we nog niet vaak op dit niveau gedaan.”

Close-up van de cockpit van een Apache door het raam is op de achtergrond een geparkeerd gevechtsvliegtuig zichtbaar op een militaire landingsbaan onder een bewolkte lucht.

‘Daar draait het om: fight together’

Majoor-vlieger Deuce, verantwoordelijk voor de F-35-inzet tijdens Agile Tiger, ziet dat de samenwerking verder gaat dan techniek alleen: “We spreken misschien niet altijd dezelfde taal, maar we denken en handelen hetzelfde. Die gedeelde warrior mindset voelt als een warm bad. Je herkent meteen dat je met dezelfde soort strijders werkt. We begrijpen elkaar razendsnel, ook als de details verschillen.”

Nieuwe wapensystemen 

Het Apache-squadron bevindt zich midden in de overgang naar de nieuwe AH-64E Apache Guardian, de gemoderniseerde versie van de gevechtshelikopter. Dit E-model heeft krachtigere sensoren, snellere digitale systemen en verbeterde mogelijkheden om informatie te delen met andere platforms. “Die transitie maakt deze oefening extra bijzonder,” vertelt Stance. “We doen een aantal dingen voor het eerst met dit nieuwe wapensysteem en koppelen dat direct aan de F-35.”

Stance in een groen vliegpak staat met de handen in de zij op een vliegveld, met achter hem een Apache geparkeerd voor vliegtuigloodsen in het avondlicht.
Luitenant-kolonel Stance, commandant-vlieger van 301 Squadron: “We doen een aantal dingen voor het eerst.”

De F-35 brengt een rijk sensorbeeld binnen, terwijl de Apache laag bij de grond snel de situatie kan beoordelen. Door die twee werelden samen te brengen ontstaat één geïntegreerd luchtbeeld, iets wat in moderne luchtoperaties essentieel is. “Ik kruip een beetje in de cockpit van de helikopter en de Apache-vlieger in die van mij,” zegt F-35-vlieger Deuce. “Omdat we onze sensordata delen, kunnen we elkaars wereld letterlijk binnenstappen.” Dat maakt het vervolgens makkelijker om doelwitten te identificeren en uit te schakelen.

‘We kunnen elkaars wereld letterlijk binnenstappen’

Oefenen in het donker 

Agile Tiger vindt bewust in de avonduren plaats. Nacht brengt complexiteit, maar ook realisme, legt Stance uit: “Nachtvliegen is altijd complex. We zien minder en hoewel we geavanceerde systemen hebben, vraagt het veel van de bemanning. Maar dreigingen manifesteren zich juist bij nacht. Dus zoeken we de complexiteit bewust op. Daarbij komt dat veel hedendaagse dreigingen, zoals bepaalde typen UAS'en (Unmanned Aerial Systems, red.), juist ’s nachts worden ingezet. Voor onze bemanningen is het cruciaal om onder die omstandigheden effectief samen te werken.” 

Gevechtsvliegtuig taxiet in de nacht over een verlichte startbaan, vastgelegd met bewegingsonscherpte en lichtstrepen tegen een donkere achtergrond.

Deuce stelt dat de oefening is ingebed in de realiteit van moderne conflicten: “In Oekraïne zie je een gigantische ontwikkeling in uncrewed aerial systems. Daar moeten wij ons op voorbereiden. Voor ons, de F-35's, is het soms lastig om laag en langzaam bij een doel te komen. Dan is het heel fijn om een collega te hebben die dezelfde taal spreekt en misschien met een ander wapen beter uit de voeten kan.” 

‘Daar moeten wij ons op voorbereiden’

Uitdagingen overwinnen

Samenwerking tussen de twee wapensystemen vereist nauwkeurige afstemming. Dat levert interessante vraagstukken op. Deuce: “Hoe krijg je bepaalde informatie van de ene cockpit in de andere? Hoe pas je werkwijzen op elkaar aan? Doordat we nu op dezelfde locatie opereren, kunnen we in de voorbereiding, uitvoering en debriefing steeds van gedachten wisselen.”

Gevechtsvliegtuig staat geparkeerd op een militaire landingsbaan, gezien door het onderstel en de rotorconstructie van een gevechtshelikopter op de voorgrond, onder een grijze bewolkte lucht.

 “Wat mij het meest opvalt,” zegt Stance, “is het enthousiasme van de mensen om dit te doen. Deze oefening komt echt voort uit initiatieven binnen de squadrons zelf.” 
Hij benadrukt dat het niet gaat om een top-down opdracht, maar om intrinsieke motivatie van de teams. Vliegers, planners en technici zagen zelf de noodzaak om de twee wapensystemen dichter bij elkaar te brengen. “Zo sterk is de drive om betere antwoorden te vinden op de uitdagingen van vandaag.” 
 
Deuce ziet dat de eenheden wendbaar zijn en snel kunnen schakelen wanneer de situatie daarom vraagt. “Dit idee is anderhalve maand geleden ontstaan,” vertelt hij. “Met een flinke dosis pragmatiek en energie hebben we elkaar meteen gevonden en dit in korte tijd opgebouwd.” De squadrons delen volgens hem dan ook dezelfde mentaliteit: niet eindeloos praten, maar aanpakken. “Die snelheid en flexibiliteit zijn precies wat we nodig hebben in hoofdtaak-1 operaties waarbij we Nederland en bondgenoten beschermen.”

Gevechtsvliegtuig staat ’s nachts in een verlichte hangar met geopende cockpitkap, waarin een piloot met helm zit, terwijl het neuswiel zichtbaar is op de natte vloer.

‘Niet eindeloos praten, maar aanpakken’

Flexibel en minder voorspelbaar 

Een belangrijk onderdeel van Agile Tiger is oefenen binnen het ACE-concept (Agile Combat Employment). Deuce legt uit: “Hoe zorgen we dat we op verschillende locaties met kleinere elementen kunnen opereren, zonder afhankelijk te zijn van grote, statische basissen? Dat maakt ons flexibel en minder kwetsbaar. Gilze-Rijen fungeert deze week als host, maar dat kan in toekomstige scenario’s net zo goed andersom zijn.” 

Beide commandanten zijn ervan overtuigd dat de lessen van afgelopen week direct meerwaarde hebben voor toekomstige NAVO-inzet: “We hebben heel goede mensen én heel goede spullen. Als je dat samenbrengt, dan heb je iets op poten staan.”