Luchtverdedigers bijna klaar voor bescherming hulp aan Oekraïne

Nederland zet voor het eerst internationaal een geïntegreerde luchtverdedigingseenheid in. In Polen gaan deze militairen een logistiek knooppunt beveiligen dat belangrijk is voor de steun aan Oekraïne.

Tekst: kapitein Arjen de Boer | Foto’s: sergeant-majoor Barend Westerveld en archief Mediacentrum Defensie

Begin december is het zover. Dan reizen Wesley, Anne en Ruud af naar Polen. Samen met 250 tot 300 collega’s gaan de luchtverdedigers een logistiek knooppunt beveiligen dat belangrijk is voor de militaire hulp aan Oekraïne. Ze nemen verschillende wapensystemen (zie kader) mee om deze belangrijke locatie te beschermen tegen zo’n beetje alle luchtdreigingen die er zijn. Denk bijvoorbeeld aan ballistische raketten en drones.

“Dat we al deze middelen samenbrengen in één geoliede machine is een noviteit”, zegt luitenant-kolonel Wesley, de detachementscommandant van de zogeheten Air & Missile Defence Taskforce (AMDTF). En dat zo’n eenheid op internationale missie gaat, is ook nieuw.

Op de linkerfoto geeft commandant Wesley een speech voor een groep toehoorders. Rechts laden militairen goederen in een vrachtwagen.
Detachementscommandant luitenant-kolonel Wesley heeft zijn mensen voor vertrek op het hart gedrukt dat ze scherp moeten zijn. “We zitten in een grijze zone tussen oorlog en vrede.”
Op de linkerfoto geeft commandant Wesley een speech voor een groep toehoorders. Rechts laden militairen goederen in een vrachtwagen.

Wesley heeft zijn militairen goed toegesproken om de juiste mindset tussen de oren te krijgen. Want iets verderop, aan de overkant van de grens, woedt de grootste oorlog in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. “Ik heb duidelijk gemaakt waarom we naar Polen gaan, hoe we gaan optreden, wat we meenemen en wat ik van ze verwacht”, zegt de commandant. “Het lijkt in Nederland en de rest van Europa alsof er niks aan de hand is. We gaan met zijn allen door met het leven. Maar tegelijkertijd zitten we in een grijze zone tussen oorlog en vrede. Daar moeten we scherp op zijn.”

Gelaagde verdediging

De AMDTF bestaat uit eenheden van het Defensie Grondgebonden Luchtverdedigingscommando (DGLC). Het is een geïntegreerde taakgroep met drie capaciteiten:

  • Patriot lucht- en raketafweersysteem voor doelen op grote afstand en hoogte.
  • NASAMS lucht- en raketafweersysteem voor de korte en middellange afstand.
  • Diverse systemen die (laagvliegende) drones kunnen uitschakelen.

Deze gelaagde verdediging kan meerdere dreigingen bestrijden. Van drones en helikopters, tot straaljagers, kruisvluchtwapens en ballistische raketten.

Twee foto’s waarop militairen bezig zijn met beladen van de colonne met legervrachtwagens.
Het is een logistieke puzzel om de hele taakgroep klaar te maken voor vertrek richting Polen. Alleen al deze woensdag staan er zestig voertuigen klaar en moet alles kloppen: van vrachtbrieven tot bandenspanning.
Twee foto’s waarop militairen bezig zijn met beladen van de colonne met legervrachtwagens.

Voorbereiding voor vertrek

Maar op deze dag staat alles nog in het teken van de voorbereidingen. Hebben we alles bij ons? Kloppen de papieren voor het transport over de weg? Hebben de vrachtwagens genoeg bandenspanning? Op de geasfalteerde startbaan van wat vroeger Vliegbasis De Peel was, staan zo’n zestig vrachtwagens en andere voertuigen opgesteld. Militairen van de taakeenheid zeulen met jerrycans en controleren of alles goed zit vastgesnoerd. Want over een paar weken gaan ze over de weg, per spoor en via de lucht richting het inzetgebied. Begin december moet de hele eenheid Fully Operational Capable zijn, oftewel inzetgereed. Klaar voor wat er ook gebeurt.

Links in beeld een NASAMS-lanceerinstallatie opgesteld op een parkeerplaats in de duinen. Rechts twee militairen met anti-drone-middelen.
De NAVO-top in Den Haag was afgelopen juni een goede generale repetitie voor de luchtverdedigers. Speciaal samengestelde mobiele anti-droneteams haalden toen meerdere drones uit de lucht.
Links in beeld een NASAMS-lanceerinstallatie opgesteld op een parkeerplaats in de duinen. Rechts twee militairen met anti-drone-middelen.

Vuurleider is er klaar voor

Eerste luitenant Anne is vuurleider bij een NASAMS-eenheid. Deze raketten zijn geschikt voor de bestrijding  van doelen op korte en middellange afstand. “Samen met de andere wapensystemen vormen we meerdere verdedigingslagen’, zegt de enthousiaste luchtverdediger. Ze heeft er zin in en is er helemaal klaar voor. “Alles is gereed. De voertuigen staan opgesteld voor de laatste controle. Onze persoonlijke uitrusting is al ingepakt. Dan is het begin december tijd om te gaan.”

Deze inzet in het kader van de NATO Security Assistance and Training for Ukraine (NSATU) is haar eerste internationale uitzending. Maar haar eenheid heeft al een goede generale repetitie gehad tijdens de NAVO-top afgelopen juni in Den Haag. Ook toen was de taakgroep in min of meer dezelfde samenstelling verantwoordelijk voor de beveiliging van het luchtruim. “Dat was een inzet in nationale context. Maar die ervaring nemen we mee naar Polen.” Daar zit Anne straks in de vuurleidingscentrale. “Met een collega ben ik verantwoordelijk voor de aansturing van de radar en de lanceerinrichtingen. Als we de opdracht krijgen om iets uit te schakelen, dan doen we dat.”

Een Patriot-lanceerinstallatie verschiet een raket met veel rook en vuur.
Aan daadwerkelijke wapeninzet zijn strenge regels verbonden, de zogeheten Rules Of Engagement (ROE).

Spelregels voor wapeninzet

Dat geweldgebruik soms nodig is, bleek afgelopen september. Toen vlogen Russische drones het Poolse luchtruim binnen waar ze door onder andere Nederlandse F-35 gevechtsvliegtuigen werden neergeschoten. De drones vormden namelijk een te grote bedreiging. Maar zo’n beslissing om wapens in te zetten wordt niet licht genomen, benadrukt commandant Wesley.

Zoals bij elke missie is er een set spelregels waar een eenheid zich aan moet houden. De zogeheten Rules Of Engagement. ROE’s noemen militairen dat. Hierin staat duidelijk omschreven wanneer wapeninzet wel en wanneer niet is geoorloofd. Een hoger dek dan commandant Wesley beslist in principe over de eventuele inzet van wapens. Dit gebeurt in nauw overleg tussen de NAVO en de Poolse autoriteiten.

Over de precieze inhoud van de ‘spelregels’ mag de commandant echter niks zeggen. Die zijn geheim. “Wat ik kan zeggen, is dat zelfverdediging wel mag. Dat is een universeel recht”, legt hij uit. “Als er iets aankomt, en wij hebben geen contact met ons hoger niveau én we worden zelf rechtsreeks bedreigd, dan mogen we handelen.”

Twee vliegende drones, op de voorgrond staat een soort radardetectiestation.
De taakgroep heeft diverse middelen om laagvliegende drones te onderkennen en uit te schakelen.

Half jaar

De inzet van de taakgroep duurt een half jaar, tot 1 juni 2026. Voor veel jonge militairen is het de eerste uitzending. Maar ze zijn goed voorbereid, benadrukt ondercommandant majoor Ruud. “Eigenlijk is heel 2025 een intensief traject geweest. Na de NAVO-top in Den Haag zijn we naadloos doorgegaan.”

Natuurlijk is Polen een andere context, erkent Ruud. Maar de wapensystemen veranderen niet, die kennen zijn mensen door en door. De dreiging is ook duidelijk, inclusief die van de veelbesproken drones. Iedereen die het nieuws volgt, ziet dagelijks berichten over de droneaanvallen in Oekraïne en de verdachte, onbekende drones boven vliegvelden en militaire installaties in Europa.

Een grote, groene vrachtwagen van voren gezien, rijdt weg, rechts in beeld staat een lange colonne te wachten op vertrek.
De gehele taskforce vertrekt begin december richting Polen. Binnen korte tijd moeten ze Fully Operational Capable zijn, klaar voor alles wat er op ze afkomt.

Soft kill, hard kill

Maar ook daar is de taakgroep op voorbereid, weet Ruud. “We kunnen de besturing van drones overnemen en verstoren, dat is onze tak van sport. Dat noemen we soft kill. Maar we kunnen ook 'lood de lucht in sturen' om een drone kapot te schieten. Dat noemen we hard kill.”

Net als Anne en Wesley is de majoor er klaar voor. “Ik moet alleen nog persoonlijke spullen inpakken en een verloopstekker kopen. Het schijnt dat de stopcontacten in Polen anders zijn”, zegt hij met een lach. Maar, verder zijn alle boxen afgevinkt. “Alle seinen staan op groen.”