Defensie geeft prioriteit aan data en cyber op en rond het slagveld
Staatssecretaris Gijs Tuinman verdiepte zich deze en afgelopen week in kunstmatige intelligentie, werken in de cloud en quantumtechnologie. Goede zet, vindt Roy Lindelauf, hoogleraar AI en data science. “We leven helaas in een tijd waarin we de luxe niet hebben om hier alleen maar over te filosoferen.”
Tekst kapitein Arjen de Boer | Foto’s archief Mediacentrum Defensie (MCD)
Toen Roy Lindelauf zo’n twintig jaar geleden begon, zat de wetenschapper vaak in zijn eentje te werken. Er was nog weinig aandacht voor zijn vakgebied. Voor veel mensen te veel sciencefiction, te ver van het bed. Tegenwoordig zijn de rollen omgekeerd. Alles wat met artifical intelligence (AI) en andere technologische vernieuwingen te maken heeft, staat juist volop in de schijnwerpers. “Een moderne krijgsmacht kan eigenlijk niet zonder”, zegt Lindelauf, die tegenwoordig hoogleraar data science en AI is aan de Nederlandse Defensie Academie (zie kader).
‘Rusland en China zijn hier volop mee bezig’
Hotspot
De wetenschapper vindt het dan ook slim dat staatssecretaris Gijs Tuinman deze en afgelopen week een bezoek bracht aan het Amerikaanse Seattle. Dé hotspot voor grote techbedrijven zoals Microsoft en Amazon. Tuinman verdiepte zich daar in de laatste ontwikkelingen op het gebied van cloudcomputing, AI en quantumtechnologie.
De ontwikkelingen op deze gebieden gaan razendsnel en Nederland heeft een inhaalslag te maken, benadrukt Lindelauf. “Tegenstanders zoals Rusland en China zijn hier volop mee bezig. Dan kunnen wij niet achterblijven. We leven helaas in een tijd waarin we de luxe niet hebben om hier alleen maar over te filosoferen.”
Werken in de cloud
Neem bijvoorbeeld de cloud. De meeste mensen kennen dit als een manier om foto’s op te slaan. Niet op een smartphone, maar ergens op een server. Dan kan je meer opslaan en als de telefoon kapotgaat of wordt gestolen, is niet meteen alles kwijt.
De cloud is en kan echter meer dan dat, legt Lindelauf uit. “Techbedrijven bieden dataopslag, maar ook rekencapaciteit en algoritmes om berekeningen te maken.” Zo wordt het mogelijk om grote hoeveelheden data te analyseren en die informatie real time terug te brengen op het slagveld. Dat lukt maar in zeer beperkte mate met de huidige rekencapaciteit van systemen die nu op en bij het front worden gebruikt.
Bovendien is een cloud minder kwetsbaar dan mensen weleens denken. “Dat hebben de Oekraïners geleerd. Het bleek te makkelijk om hun datacenters op de grond te bombarderen”, legt de hoogleraar uit. “Dus zijn ze met zoveel mogelijk van hun kritieke data en IT-systemen gemigreerd naar de cloud. Daar blijft de data bewaard, ook al ligt er ergens een datacenter uit. Dat maakt je een stuk weerbaarder.”
Van vliegen naar wetenschap
Roy Lindelauf (48) was ooit vlieger op een Apache-gevechtshelikopter. Later maakte hij een overstap naar de wetenschap. Tegenwoordig is hij hoogleraar op de leerstoelen:
- Data Science in Military Operations bij de vakgroep Krijgswetenschappen van de Nederlandse Defensie Academie (NLDA).
- Data Science, Safety & Security bij het departement Cognitive Science and AI van de Tilburg School of Humanities and Digital Science.
Lindelauf geeft ook leiding aan het Data Science Center of Excellence. Onderzoekers van Defensie en de Universiteit Tilburg buigen zich hier onder meer over het gebruik van AI in cybersecurity, bestrijding van nepnieuws en ontwikkeling van algoritmes voor militaire besluitvorming.
‘We kunnen veel leren van publieke clouds’
Niet zonder kunnen
Gezien de grote hoeveelheden data en de ontwikkeling van steeds geavanceerdere wapensystemen kan een moderne krijgsmacht eigenlijk niet zonder cloudcomputing. Voor Nederland zou een multi-cloud aanpak een goede optie zijn, denkt de hoogleraar. Enerzijds om niet totaal afhankelijk te zijn van commerciële spelers, anderzijds om geheime operationele informatie te beschermen.
“We kunnen natuurlijk veel leren van publieke clouds die Google en Microsoft aanbieden”, zegt Lindelauf. “Zulke bedrijven bieden ook tussenoplossingen waarbij zij een specifieke cloud aanbieden die past binnen de wensen en regelgeving van een land.” Maar voor de puur operationele data en algoritmes, ontwikkelt Defensie een eigen cloud binnen het project Grensverleggende IT (GrIT). Dankzij deze nieuwe digitale infrastructuur moet Defensie straks beter informatiegestuurd werken.
Quantum
Dan de quantumtechnologie. Diverse landen zijn in een race verwikkeld om de eerste ‘supercomputer’ die met deze technologie werkt, operationeel te krijgen. Ook Defensie is hier samen met civiele universiteiten aan bezig. “Maar het is vooral nog conceptueel, denk ik”, zegt Lindelauf. “AI is nu al hier, is echt. De toepassing van quantum is meer toekomst.”
Wat niet betekent dat ‘we’ er niet nu al aan moeten werken, benadrukt de hoogleraar. De voordelen zijn enorm. Met zulke ongekende rekenkracht wordt het mogelijk ingewikkelde, versleutelde communicatie te kraken en zelf een juist niet te breken communicatiecode op te zetten. “Of denk aan sensors op basis van quantumtechnologie. Die kunnen veel betekenen voor de opsporing van onderzeeboten of stealth-vliegtuigen die voor reguliere sensoren moeilijk zijn te vinden”, zegt Lindelauf.
Maar zulke ontwikkelingen vallen buiten zijn expertise. Zijn eigen onderzoeksgroep kijkt vooral naar AI-algoritmes en houdt een schuin oog op quantumoptimalisatie als mogelijke verbetering. “Dat is echt een mini-stukje als het gaat om snellere en slimmere berekeningen.”
‘Menselijke interactie met het systeem’
Zorgvuldigheid
Terug naar wat nu concreet speelt; AI en data science (de analyse van grote hoeveelheden informatie). Soms schieten mensen in de vlekken als ze denken aan autonome, onbemande wapensystemen. Of aan algoritmes die keuzes maken zonder tussenkomst van een mens. Maar die zorg is niet helemaal terecht, betoogt Lindelauf. Ja, er moet zorgvuldig met privacy en veiligheid worden omgegaan. Dus regels zijn noodzakelijk voor de samenwerking van mens en machine. Maar deze ontwikkelingen links laten liggen vanwege ethische bezwaren? Dat is geen optie, vindt Lindelauf. “Hoe ethisch is het om het juist niet te doen? Uiteindelijk moeten onze mensen aan het front wel de juiste systemen en middelen hebben.”
De hoogleraar verwacht veel van AI in de ondersteuning van militaire besluitvorming. Daarbij staat integratie van de factor mens centraal. “Wij willen heel graag de menselijke interactie met het systeem. Een concreet voorbeeld is een onderzoek dat wij al een tijdje hebben lopen met het Defensie Helikopter Commando. Daarin proberen we missie-optimalisatie met AI vorm te geven. De vliegers worden hierbij expliciet betrokken. Bijvoorbeeld bij de routeplanning. AI geeft dan enkele opties, de vlieger geeft tegenopties. Zo bouwen we een systeem waarbij mens en machine met elkaar samenwerken om tot een goede uitkomst te komen.”
Strategie
In de ‘Defensie Strategie Data Science en AI 2023-2027’ staan randvoorwaarden voor de optimale inzet van data science en AI centraal. Inhoudelijk kiest Defensie voor vijf toepassingsgebieden waar digitale ambities van de defensieonderdelen samen komen: onbemande autonome systemen, militaire besluitvormingsondersteuning en inlichtingen, logistiek en predictive maintenance, bedrijfsvoering en veiligheid.
