Dit artikel hoort bij: Defensiekrant 39
Terugkijker
Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties die invloed hebben gehad op de hele wereld.
Tekst: Evert Brouwer | Foto's: Diversen
Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of ons deze niet meer exact herinneren. Op 18 oktober 1867 trad het verdrag rond de zogenoemde Alaska Purchase in werking, waarmee de Verenigde Staten het zogenoemde ‘Russisch-Amerika’ in handen kreeg. Nu ongetwijfeld een doorn in het oog van de Russische president Poetin.
De Alaska Purchase is een belangrijke mijlpaal, niet alleen in de Amerikaanse geschiedenis. De aankoop omvatte de verwerving van het grondgebied van wat nu Alaska is, inclusief een aantal eilanden van het Russische Rijk. Om even aan te geven waarover we praten: 1.723.000 vierkante kilometer land. Met de transactie was 7,2 miljoen dollar gemoeid. Omgerekend naar de dag van vandaag zou de aanschaf van de 49e ster op de vlag van de Verenigde Staten 119 miljoen dollar hebben gekost. Achteraf nog steeds een koopje.
De verkoop van Alaska is ongetwijfeld een doorn in het oog van president Poetin
Risk
Met de bril van nu is het genoemde bedrag ook niet niks. Spelers van het bordspel Risk weten als geen ander hoe belangrijk de strategische ligging van Alaska is om de wereld te kunnen veroveren. De zee tussen het vaste land van de VS en Kamtsjatka (Siberië), de Beringstraat, is zo’n 83 kilometer breed en biedt toegang tot de Beringzee en de Noordelijke IJszee. Er is dan ook sprake van een stevige en toenemende Amerikaans-Canadese militaire aanwezigheid. Onlangs zijn militairen naar Eareckson Air Station op Shemya gezonden, een van eilanden van de Aleoeten en nabij Rusland.
Rusland, dat het grondgebied tot 1867 bezit, heeft in die tijd steeds meer problemen om de controle te behouden over de uitgestrekte Noord-Amerikaanse territoria. Behalve in Alaska liggen er ook Russische nederzettingen in de huidige staat Oregon en in Fort Ross in Californië.
Enorme expansiedrift
De Russische regering ziet nauwelijks economisch potentieel voor de regio. Bovendien stapelen de logistieke problemen rond het besturen van zo'n afgelegen en dunbevolkt gebied zich op. En dan speelt ook de enorme expansiedrift van Groot-Brittannië een rol, een natie die, met Canada al in de zak, een oogje heeft op het Russische gebiedsdeel.
Rusland heeft geen trek in een nieuwe oorlog met Engeland
Strategische voordelen
De hervormingsgezinde tsaar (keizer) van Rusland, Alexander II, heeft na de verschrikkingen van de Krimoorlog met Engeland (1853-1856) geen trek in een nieuwe gewapende confrontatie met de wereldmacht. Aan de andere kant ziet president Andrew Johnson (hij heeft de vermoorde Abraham Lincoln opgevolgd) de strategische voordelen. Wat dat betreft had Johnson dus een vooruitziende blik.
Achter de rug van de Britten om zoekt de Russische minister van Amerikaanse Zaken, Edouard de Stoeckl (hij heeft een Oostenrijkse achtergrond; red.) in 1866 contact met de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, William H. Seward. Die toont zich direct enthousiast over het Russische voorstel om Alaska over te dragen, maar dat is niet iedereen. De Burgeroorlog is net voorbij en de Verenigde Staten heeft in de ogen van de (Republikeinse) politici al een overvloed aan dunbevolkt land.
De overeenkomst wordt gezien als een verspilling van overheidsgeld
IJsberentuin
Het Huis van Afgevaardigden is sceptisch en spreekt spottend over ‘Seward’s Folly’ (de dwaasheid van Seward) en ‘Andrew Johnson's Polar Bear Garden’ (de ijsberentuin van Johnson). De overeenkomst wordt gezien als een verspilling van overheidsgeld. Veel Amerikanen twijfelen aan de waarde van afgelegen en ogenschijnlijk onvruchtbaar land voor zoveel geld. De Russische regering op zijn beurt ziet de transactie als een manier om zich te ontdoen van een duur en geopolitiek uitdagend gebied.
Pas een jaar later - de Senaat lag lang dwars - wordt op 30 maart 1867 het Verdrag van Overdracht ondertekend in Washington. Ruim zeven maanden later, op 18 oktober dus, gaat de Amerikaanse vlag in top in de toenmalige hoofdstad Sitka. Het duurt trouwens nog 92 jaar voordat Alaska als de 49e staat in de Unie wordt verwelkomd.
De publieke opinie draait als goud wordt ontdekt
Goudkoorts
Al snel blijkt het grondgebied vol te zitten met aanzienlijke natuurlijke bronnen: hout, bont, mineralen en vis. De economische ontwikkeling op weg naar de twintigste eeuw gaat als een speer. De publieke opinie over de aankoop draait onmiddellijk wanneer goud wordt ontdekt in Nome, wat tot een goudkoorts leidt.
Tegenwoordig komt 25 procent van de Amerikaanse olie en meer dan 50 procent van de vis uit Alaska. Voor de VS is het een staat met een groot strategisch belang. Dat komt vooral in de Koude Oorlog tot uiting, maar ook nu, met de expansiedrift van Rusland. Je moet er toch niet aan denken dat Alaska onder gezag van Poetin zou vallen.
Nog steeds viert de grootste staat van Amerika (vijf keer Texas) de overdracht van destijds met twee officiële feestdagen: Seward's Day, op de laatste maandag van maart, en Alaska Day op 18 oktober. Vandaag dus.
