Terugkijker

Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties met globale impact. 

Om hiermee het ‘o ja’-gevoel op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of ons niet meer exact herinneren. Dit keer gaan we terug naar 23 november 1973: het mysterie rond de vlucht van de Argo 16.
 

^{Tekst: Evert Brouwer | Foto’s: Diversen}

Terwijl de omwonenden van vliegveld Marco Polo bij Venetië nog op een oor liggen, vertrekt een Douglas C-47 ‘Skytrain’ van de Italiaanse luchtmacht op weg naar de NAVO-basis Aviano. Hemelsbreed een afstand van nog geen tachtig kilometer. Het vliegtuig, codenaam Argo 16, komt echter nooit aan. Het stort een paar minuten na vertrek neer. Alle vier de bemanningsleden vinden de dood. Wat is er gebeurd? Dat is een mysterie dat tot op de dag van vandaag nooit is opgelost.

Gevoelige operaties

Het ging niet om een gewone vlucht: Argo16 was een spionagetoestel, vernoemd naar de alziende reus Argus Panoptes uit de Griekse mythologie. De C-47 voerde vluchten uit voor de SIOS-groep van de Italiaanse luchtmacht, de Air Force Situation Operational Information Service. Deze organisatie was verantwoordelijk voor het verzamelen en analyseren van een grote hoeveelheid informatie. Het door de VS geschonken propellervliegtuig bracht destijds officieel de bewegingen in kaart op de Adriatische Zee en het radarnetwerk van het communistische Joegoslavië. Maar volgens hardnekkige geruchten zou de Skytrain ook zijn gebruikt voor zeer gevoelige operaties die het daglicht niet konden velen.

‘Geur van sabotage’

Destijds besteedden de krant en nieuwsrubrieken in Italië nauwelijks aandacht aan het incident, laat staan de pers in het buitenland. Een zeer haastig uitgevoerd onderzoek bracht geen bijzonderheden aan het licht. De conclusie: de vlieger heeft een fout gemaakt. Het karkas van het toestel ging vervolgens zonder verder onderzoek naar de schroot.

Daarmee leek het einde verhaal, maar de nationaalsocialistische politicus Beppe Niccolai dacht daar anders over. Hij vertrouwde het zaakje niet en stelde vragen in de parlementaire defensiecommissie. Hij wilde weten waarom onderzoeksrechter Carlo Mastelloni werd tegengewerkt en de crash als staatsgeheim werd bestempeld (wat nog steeds het geval is). Niccolai meende “een geur van sabotage” rond de Argo 16 te bespeuren. Hij was niet de enige: zeker bij de luchtmacht kon niemand zich voorstellen dat de zeer ervaren kolonel-vlieger Anano Borreo een fout had gemaakt.

Complottheorieën

Opmerkelijk is dat het geval-Argo 16 toen al, zonder sociale media dus, snel leidde tot verschillende (complot)theorieën. En die kwamen niet van de minsten. Neem generaal Gianadelio Maletti, verantwoordelijk voor contraspionage bij de Italiaanse geheime dienst. Hij schreef de ramp toe aan sabotage door de Israëlische geheime dienst Mossad.

De reden daarvoor zou liggen in het zogenoemde Moro-pact, inderdaad vernoemd naar de later vermoorde president Aldo Moro. De essentie van de overeenkomst was dat Italië alle Palestijnse terroristen die het arresteerde, niet zou overdragen aan Israël. In ruil daarvoor zegde de Palestine Liberation Organization toe om geen aanslagen meer te plegen op Italiaans grondgebied. Het staat inmiddels wel vast dat voor uitzettingen van de terroristen naar bijvoorbeeld Libië de Argo 16 wel gebruikt. Dat zal zeker kwaad bloed hebben gezet bij de Israëli’s.

Gladio

Ook de van oorsprong Italiaanse anticommunistische en invloedrijke beweging Gladio komt beeld. Deze door de CIA en NAVO gesponsorde organisatie, die ook in ons land actief was, zou uit zijn geweest op wraak. De regering had een aantal maal geweigerd wapens te leveren aan deze paramilitaire groepering en dat zat de vaak hooggeplaatste leden bepaald niet lekker. En ook dat was niet zomaar een gerucht. Nota bene generaal Gerardo Serravalle, voormalig hoofd van de Operatie Gladio, sprak in het openbaar zijn vermoeden uit dat de ‘Gladiatori’ een bom in de Argo 16 hadden geplaatst.

Maffia

En dan is er natuurlijk nog de maffia. De georganiseerde misdaad voelde zich wellicht bespied tijdens activiteiten in de Adriatische zee en dacht met de aanslag de ogen en oren van de luchtmacht te kunnen sluiten. Kolonel-vlieger Borreo, toch echt niet voor een kleintje vervaard, heeft kort voor zijn dood dikwijls aangegeven dat hij zich bedreigd voelde.

Het blijft vooralsnog bij speculaties over wat er precies is gebeurd met de Argo 16. Het is nog altijd een mysterie en voer voor complottheorieën. Is het toch ‘gewoon’ een ongeluk geweest of zit er meer achter? Wie weet zal de tijd dit ooit nog leren.