Papieren monument voor oorlogshelden

Eerbetoon aan ‘hen die voor altijd jong bleven’

Sereniteit, ontzag, kippenvel. Wie ooit de Amerikaanse begraafplaats in Margraten bezocht zal de bijzondere mix aan gevoelens herkennen. 8.301 Amerikaanse soldaten vonden in de Limburgse heuvels hun laatste rustplaats. Geschiedenisdocent Jori Videc (27) dook in de archieven en zette het persoonlijke verhaal van een deel van hen op papier. Een bijzonder eerbetoon aan ‘hen die voor altijd jong bleven’.

Hij loopt af en toe bewust in een rechte lijn naar de vlaggenmast aan het einde van de begraafplaats. Pas daar draait hij zich om, om met de wind van de wapperende Amerikaanse vlag in de rug áchter de graven langs terug te lopen. Zijn blik gericht op de ruim 8000 witte kruizen en Davidsterren, maar vooral niet op de opschriften. “Zodra ik de naam van een soldaat of eenheid zie, word ik toch getriggerd om verder te zoeken.” 

The Longest Day

Hij is nog maar een klein menneke wanneer de nu 27-jarige Jori Videc The Longest Day ziet. Een Amerikaanse oorlogsfilm uit 1962 over de landing in Normandië. Het zaadje voor wat later zal uitgroeien tot zijn grootste passie, is geplant. “Ik vond het zo fascinerend. Waarom zou je een strand op rennen vanuit een bootje terwijl er op je geschoten wordt!? Ik begreep het niet.” 

De kleine Jori begint zich te verdiepen in de Tweede Wereldoorlog. Met zijn kennis groeit tevens de fascinatie voor met name het verhaal rondom D-Day. Hij verslindt boeken, bekijkt talloze documentaires en begint na de middelbare school aan een opleiding tot geschiedenisleraar. In zijn laatste studiejaar sleept Jori zijn vader mee naar Normandië om zo ongeveer álle musea, stranden en monumenten te bezoeken. Daar, met zijn voeten in het historische zand van Omaha Beach, begint het te knagen.

Kleine oogjes

“Ik bezocht meer dan eens de Amerikaanse begraafplaats in Margraten. Zag de talloze marmeren kruizen, las over het aantal gesneuvelden. Maar dat zegt zo weinig. Ik wilde weten wie onze bevrijders waren en wat hun verhaal was.”

Er volgt een periode van grondig onderzoek. Ieder vrij uurtje besteedt Jori aan het uitpluizen van archiefstukken en historische eenheidsverslagen. Nachtenlang leest hij over de heldhaftige strijd die jonge Amerikaanse soldaten voerden om Europa te bevrijden. Hij staat meer dan eens met kleine oogjes voor de klas, maar: niet voor niks. 

Fields of Honor Foundation

Met behulp van Sebastiaan Vonk, Arie-Jan van Hees en vele andere vrijwilligers van de Fields of Honor Foundation geeft Jori in 3 jaar tijd bijna 200 soldaten een gezicht en een verhaal. Een dankbare, maar niet altijd makkelijke taak. Zelfs de gepassioneerde Heerlenaar wordt het soms even te veel. 

Zoals die keer dat hij contact weet te leggen met de kleinzoon van de Amerikaanse sergeant William G. Aubut. De man helpt Jori niet alleen aan foto’s, maar voorziet hem tevens van de laatste van ruim 200 brieven die zijn grootvader schreef aan zijn vrouw Doris en hun net 3-jaar oude dochter Donna. De laatste brief verstuurde William op 22 februari 1945, een dag voor hij in Duitsland zou sneuvelen. Jori: “Zoiets komt wel binnen, ja. Wat vooral aangrijpt zijn de leeftijden. Er zitten jongens van 18, 19 jaar tussen die uit het leven zijn weggerukt. Dat komt af en toe best dichtbij.

Fragmenten uit William G. Aubut zijn laatste brief, geschreven aan zijn vrouw Doris en 3-jarige dochter Donna, een dag voor hij zou overlijden.

Genoemd bij voornaam

Vraag de jonge schrijver naar een geportretteerde uit het boek en hij rakelt zowel de naam, rang, leeftijd en het levensverhaal moeiteloos op. De soldaten steevast genoemd bij de voornaam. “Het is heel gek, maar het voelt inmiddels ook echt alsof ik ze ken. William bijvoorbeeld, die heeft zo’n vrolijk hoofd. Stel we waren even oud geweest dan had het best geklikt volgens mij. Nou ja, dat zijn van die dingen waar je dan over nadenkt.” 

Een ontspannen bezoek aan de begraafplaats in Margraten? Dat zit er niet meer in. “Ik sta 3 van de 4 keer toch weer namen te googelen.” De eerste aantekeningen voor een vervolg op ‘de Gezichten van Margraten’ staan dan ook al op papier. “Voor elk verhaal dat we vertellen, vertellen we er 50 niet. Simpelweg omdat we zoveel nog niet weten. Wij gaan gewoon door met ons onderzoek. Dat verdienen ze.”