Boodschap van BALTOPS blijft belangrijk

Grote NAVO-oefening biedt tevens inkijk aan adelborsten

De NAVO was onlangs met de jaarlijkse oefening Baltic Operations (BALTOPS) toe aan de 52e editie. Ooit begonnen ter afschrikking van de Sovjetunie, heeft BALTOPS nog niets aan die belangrijke boodschap ingeboet. De oefening bracht een grote zeemacht op de been en bood tegelijkertijd aan 26 adelborsten voor de Zeedienst een haast onvergetelijke ervaring.

De grote NAVO-luchtverdedigingsoefening Formidable Shield tussen IJsland en Noorwegen was nauwelijks ten einde toen het bondgenootschap de eenheden alweer optrommelde voor de volgende grote samenwerking. Dit werd nog eens opgeblazen doordat de Amerikaanse carrier USS Gerald R Ford met haar entourage, inclusief aangesloten bondgenoten, op hetzelfde moment ook in Noord-Europa opereerde. Dit leidde tot de aanwezigheid van 50 schepen van 20 landen (19 NAVO-lidstaten en kandidaat-lid Zweden), met in totaal 6.000 militairen.

Wat was het scenario, wat waren de oefendoelen?

“Het doel van BALTOPS was om op elkaar ingespeeld te blijven, specifiek waar het gaat om rapid response, een snelle reactie op een onverhoedse aanval”, vertelt luitenant ter zee 2OC (SD) Joelle Hoeksma, woordvoerder van de Nederlandse eenheden binnen de oefening. “Daarmee dragen we bij aan een vrije en veilige Oostzee. We oefenden met een klassiek scenario met blue forces en orange forces, waarbij alle aspecten aan bod kwamen: luchtverdediging, onderzeebootbestrijding, verdediging tegen oppervlakte-eenheden, mijnenbestrijding en het uitvoeren van amfibische landingen, met alles dat daar bij komt kijken.”

Wie deden er zoal mee (namens Nederland)?

Hoeksma: “De Nederlandse varende eenheden waren het M-fregat Zr.Ms. Van Amstel en de mijnenjagers Zr.Ms. Vlaardingen en Zr.Ms. Makkum. Daarnaast werkte er ervaren stafpersoneel aan de wal in het Duitse Putlos, waar vandaan ze de mijnenjagers op zee aanstuurden in de oefening. Daarnaast werd in Putlos ook met Unmanned Underwater Vehicles en andere innovaties gewerkt. Andere deelnemende landen waren België, Canada, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Italië, Litouwen, Noorwegen, Polen, Portugal, Roemenië, Spanje, Turkije, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Zweden.”

Wat was de rol van de Vlaardingen en de Makkum?

Luitenant ter zee 1 Dave de Kruijff, commandant Vlaardingen: “Wij leverden de mijnenjachtcapaciteit binnen de Mine Countermeasures Task Group. Deze capaciteit werd aangewend om een gebied te controleren op aanwezigheid of afwezigheid van mijnen. Indien we iets vonden, dan maakten we het gebied weer veilig. Heel belangrijk, want binnen het scenario zou dit gebruikt worden voor een amfibische landing. Dit betekende dat de aanvaarroute, wachtgebieden en beoogde vaarroutes voor landingsvaartuigen zoveel mogelijk vrij moesten zijn van mijnen.”

En welke bijdrage leverde de Van Amstel?

Kapitein-luitenant ter zee Wilco Faber, commandant Zr.Ms. Van Amstel: “De Van Amstel is een Multipurpose-fregat, maar onze primaire taak is onderzeebootbestrijding. We hebben daarvoor een vaste Hull Mounted Sonar en slepen de Low Frequency Active Passive Sonar (LFAPS) achter ons aan. Daarnaast hebben we een NH90-boordhelikopter, die zowel oppervlakte-doelen als onderzeeboten kan opsporen en uitschakelen. Naast de sonars hebben we nog meer systemen om het zee- en luchtbeeld om ons heen goed in de gaten te houden. Zo bieden we ook bescherming aan onze mijnenjagers.”

Hoe pakte de oefening uit voor de Van Amstel?

Faber: “Tijdens BALTOPS draaide het voor ons vooral om het beschermen van een Maritieme Exclusieve Zone, samen met 8 andere schepen binnen een internationale taakgroep. Wij patrouilleerden vooral, net zoals we op de Noordzee zouden doen, en hielden andere eenheden in de gaten. In het oefenscenario liep de spanning tussen de 2 partijen steeds verder op. Aan ons de taak om er klaar voor te zijn ons zeegebied te verdedigen en vitale infrastructuur te beschermen. Deze oefening toonde weer aan hoe belangrijk het is om met onze bondgenoten te oefenen. Als we elkaar nu op zee tegenkomen, kunnen we direct met elkaar spreken en snappen we elkaars procedures beter.”

De schepen opereerden in het oostelijke deel van de Oostzee. Hoe was de sfeer...?

De Kruijff: “Qua sfeer geen noemenswaardige bijzonderheden. Uiteraard was er Russische activiteit in de lucht en op zee; die leek voornamelijk gefocust op het monitoren en in kaart brengen van NAVO-eenheden en hun bewegingen.”
 

Faber: “We hadden als vlootverband te maken met veel interactie met eenheden van de Russische Federatie, zowel in de lucht als op zee. Dat ging vaak goed en veilig, maar een enkele keer toch iets minder professioneel. Russische straaljagers kwamen soms wel heel erg dichtbij. Zo dichtbij dat we de piloot konden zien zitten. Dat vergroot het risico op misverstanden en ongevallen.”

Tijdens het deployment voor BALTOPS voeren 36 adelborsten mee. Waarom?

De Kruijff: “Per 2 weken voeren telkens 12 adelborsten voor de Zeedienst (ADBZ) mee, eerlijk verdeeld over de Makkum, de Vlaardingen en het hydrografische opnemingsvaartuig Luymes, dat trouwens niet deelnam aan BALTOPS. Het doel was om hen tijdens hun zogenoemde Kruisreis kennis te laten maken met de échte schepen en bedrijfsvoering en praktijkervaring te laten opdoen. Zowel met varen en navigatie, als met zeemanschappelijke zaken. Zo konden ze hun eerder opgedane kennis in de praktijk brengen.”

Hoe beviel de Kruisreis?

ADBZ Zier Spaans: “Tijdens de Kruisreis (en nu dus ook BALTOPS) leerde je hoe het er daadwerkelijk aan toegaat aan boord van een operationele eenheid. Het formatie-varen en mijnenjagen waren bijvoorbeeld zeer interessant, zeker omdat onze kennis daarvan aan het begin van de reis gering was. Ook van de NAVO-oefeningen, zoals met Fast Incoming Attack Craft, staken we veel op. De begeleiding aan boord deed goed zijn best om ons zo veel mogelijk te laten doen en leren. Ten slotte beviel de sfeer aan boord ook nog eens goed.”

ADBZ Loreen Wubs: “De bemanning zei: ‘Vaak zie je niet veel van de ontploffing van een mijn’, toen wij vol spanning keken naar de plek waar het zou moeten gebeuren. Maar na het aftellen en het ploffen van de mijn konden we letterlijk en figuurlijk stellen dat onze Kruisreis met een enorme knal was begonnen!”

ADBZ Yasmine Fraats: “Tijdens deze reis hebben wij veel geleerd, zowel extern dankzij BALTOPS, als intern door de bemanningen, die altijd klaar stonden om onze vragen te beantwoorden. Al met al was het een super leuke en leerzame reis, waar wij nog jaren tevreden op terug zullen kijken.”