05

Dit artikel hoort bij: de Vliegende Hollander 03 | 2024

NAVO-missie 306 Squadron in Roemenië

Zeecontainers op Leeuwarden als ‘cockpit op afstand’

Een MQ-9 Reaper van 306 Squadron maakte afgelopen weekend boven Roemenië de eerste vlucht ter voorbereiding op de NAVO-missie Guardian Reaper. Dat gebeurde tegen de achtergrond van de oorlog in Oekraïne. De operatie gaat zich afspelen in een zone boven het oosten van het land en de Zwarte Zee. De onbemande Nederlandse vliegtuigen in Roemenië worden vanuit zeecontainers op Vliegbasis Leeuwarden, 2200 kilometer verderop, bestuurd… Zelfs in dit hypermoderne digitale tijdperk bijzonder.
 

Tekst: Jack Oosthoek | Foto’s: sergeant-majoor Hille Hillinga | Foto boven: sergeant-majoor Jan Dijkstra | Video: 306 Squadron

Een kleine tractor versleept een Reaper en een hondengeleider en waakhond bewaken het transport.
Onder toeziende ogen van een hondengeleider en bewakingshond wordt een Reaper versleept op de flightline van Câmpia Turzii.

‘Als het nodig is, stuurt 306 Squadron de opnamen naar de NAVO’

Epicentrum voor de operatie is de basis Câmpia Turzii nabij de stad Cluj Napoca. Vliegend in toegewezen corridors verzamelen de Reapers informatie over manoeuvres van Russische en Oekraïense troepen en schepen. De situatie rond civiele en militaire infrastructuur en bij mogelijke doelwitten in het operatiegebied wordt ook in de gaten gehouden. Denk aan radarstations, raketlanceerinrichtingen en vliegvelden. De Reapers dienen als oren en ogen van de NAVO.

De opnamen gaan voor een analyse naar de inlichtingensectie van 306 Squadron op Leeuwarden. Als dat nodig is, stuurt die ze onder het motto ‘dit moet u weten’ in samenwerking met de Directie Operaties (DOPS) van Defensie en het National Air and Space Operations Center van het Commando Luchtstrijdkrachten naar de NAVO.

Commandant 306 Squadron luitenant-kolonel Jan Ruedisueli.
Commandant 306 Squadron luitenant-kolonel Ruedisueli volgt Guardian Reaper niet vanuit Roemenië, maar vanaf Vliegbasis Leeuwarden. Foto: sergeant-majoor Cristian Schrik

‘Vliegen met de Reaper is een bijzonder avontuur’

Moeilijk te omschrijven

Zodra een Reaper in Câmpia Turzii is ‘gelanceerd’ door het launch and recovery-personeel, nemen een vlieger en een sensor-operator de besturing via een satelliet in een mum van tijd over. Gezeten in een als cockpit ingerichte zeecontainer op Leeuwarden… Een vliegtuig ‘op afstand’ besturen veroorzaakt een apart gevoel, weet luitenant-kolonel Jan ‘Muezli’ Ruedisueli, Commandant 306 Squadron. “Waarom weet ik niet precies. Het is moeilijk te omschrijven. Terwijl je stuurt, voelt het niet alsof je in een vliegtuig zit, omdat je immers op de grond bent. De rest is wel hetzelfde als vliegen in een gevechtsvliegtuig. Nee, ik krijg niet het gevoel dat ik in Roemenië móet zijn. Zittend in die zeecontainer bén je er als het ware bij. Vliegen met de Reaper is een bijzonder avontuur. Dat dit allemaal kan!” Ruedisueli kan oordelen, want tussen 1990 en 2017 vliegt hij F-16 om daarna via een opleiding in Amerika de conversie naar de MQ-9 Reaper te maken. Ook is hij een tijd hoofd van de afdeling Onbemande Vliegtuigen.

Voorbereidingen voor de eerste vlucht van de Reaper op Câmpia Turzii. De eerste twee MQ-9’s kwamen op 23 januari per C-17 aan in Roemenië.
Voorbereidingen voor de eerste vlucht van de Reaper op Câmpia Turzii. De eerste twee MQ-9’s kwamen op 23 januari per C-17 aan in Roemenië.

‘Aan mij als commandant de taak een balans te vinden tussen uitzending en thuis zijn’

Zo klein mogelijk

Naast Leeuwarden werken er ook luchtmachters op Câmpia Turzii; veertig in totaal. Onder hen naast ‘lanceerders’, ict’ers, bewakers met honden en vertegenwoordigers van het Materieel Logistiek Commando (MATLOGCO) van het Commando Landstrijdkrachten. Genisten van de landmacht hebben hangartenten neergezet. “We houden het aantal mensen dat nodig is om de vliegtuigen in Roemenië te lanceren, te onderhouden en wat daarbij komt kijken, zo klein mogelijk”, geeft Ruedisueli aan. “Ons personeel is namelijk al zo vaak van huis. Oké, militairen weten dat ze kunnen worden uitgezonden, maar bijvoorbeeld ‘Generatie D’ staat anders in de wedstrijd. Velen willen liever regelmatig thuis zijn, wat bij ons squadron kan. Als je mensen vaak op oefening of missie stuurt, loop je de kans dat er op den duur weinig overblijven. Dat neemt niet weg dat sommige jongeren van de D-generatie juist wél uitgezonden willen worden. Aan mij als commandant de taak om een balans te vinden tussen dit en thuis zijn. Zoals het er nu uitziet, verblijft het detachement ongeveer zes maanden op Câmpia Turzii met een optie tot een verlenging met evenzoveel maanden. Alles hangt af van de ontwikkelingen in de oorlog.”

Besturing van de MQ-9 boven Roemenië vindt plaats vanaf Leeuwarden in twee cabines ter grootte van een zeecontainer.
Geen groot operatiecentrum, maar twee zeecontainers op Leeuwarden. Vanuit dit ground control station worden de missies in Roemenië gevlogen. Foto: sergeant-majoor Cristian Schrik

‘We hebben op Curaçao een goed inzicht gekregen in de werking van de Reaper’

Miljard euro

In elk geval is 306 Squadron goed voorbereid op Guardian Reaper. Vooruitlopend op de levering van de toestellen enkele jaren terug, volgt iedereen opleidingen bij de Air National Guard en op Holloman Air Force Base in de Verenigde Staten. Aansluitend beproeft 306 Squadron op Curaçao samen met de marine, de landmacht en de Kustwacht uiteenlopende concepten. Zo draagt het squadron met de Reapers bij aan anti-drugsoperaties. Daarbij wordt meer dan 16.000 kilo aan verdovende middelen in beslag genomen, met een waarde van zo’n miljard euro. Ook brengen ze boten met vluchtelingen in beeld. De in totaal dertien detachementen maken vierhonderd ‘sorties’, goed voor 2800 vlieguren. Ruedisueli: “We hebben op Curaçao een goed inzicht gekregen in de werking van de Reaper. We ontdekten onder meer dat een ‘op afstand’ te sturen operatie een andere manier van denken vergt. Dat komt ons in Roemenië goed van pas.”

De eerste vlucht met de Reaper in Roemenië vond plaats op 2 maart. Dat zie je in onderstaande clip.

Een sensoroperator moet vooral de kunst van multitasking beheersen

De sensor operator

In het zenuwcentrum van Guardian Reaper, de zeecontainers annex cockpits op Vliegbasis Leeuwarden, sprak de Vliegende Hollander met een sensor operator en elders op de basis met het hoofd van de inlichtingensectie van 306 Squadron. Verder komt een logistiekeling op de basis Câmpia Turzii aan het woord. Aangezien Guardian Reapereen deels confidentiële missie is, worden geen namen genoemd.

Zoals bij alle Reaper-operaties vormen sensoroperator en vlieger in Guardian Reaper een twee-eenheid, waarbij de eerste de situatie op de grond met de boordcamera in kaart brengt. “Samen proberen we het juiste ‘product’ te leveren”, legt de operator uit. “Zie ik iets interessants, bijvoorbeeld een boot, dan vraag ik de vlieger om zodanig te manoeuvreren dat ik er een beter beeld van krijg.” Volgens de onderofficier moet een sensor operator vooral de kunst van multitasking beheersen. Dat betekent: scannen, scannen en nog eens scannen en alles in een oogopslag kunnen beoordelen. “Een sensor operator hoeft geen speciaal gevoel voor techniek te hebben, al is het handig als hij wat van aerodynamica snapt.”

De operator staat te trappelen om aan de slag te gaan. “Guardian Reaper draagt bij aan de veiligheid van het NAVO-grondgebied. Interessant om daaraan mee te werken. Ik kijk er ook naar uit om over land te vliegen. Op Curaçao registreerde ik met de camera’s alleen zee en boten met drugs en vluchtelingen. Vanwege de grootte van het grensgebied tussen Roemenië en Oekraïne, vliegen we daar waarschijnlijk maximaal. Overigens verwacht ik dat we worden opgemerkt. Een Reaper heeft geen Stealth-eigenschappen.”

Een vlieger en een sensor operator opereren die zij-aan-zij vanuit het Ground Control Station.
Archieffoto van een vlieger en een sensor operator die zij-aan-zij opereren vanuit het ground control station. Foto: sergeant Jasper Verolme

‘Analyseren is in Guardian Reaper het toverwoord’

Het hoofd inlichtingensectie

De inlichtingensectie van 306 Squadron vervult in Guardian Reaper een sleutelrol. Wat heet! De door de Reapers gemaakte beelden ondergaan daar een analyse. Iets veranderd ten opzichte van de vorige keer? Dan gaat dat beeld, zoals aangegeven, eventueel via het National Air and Space Operations Center, voor een nadere analyse naar de NAVO. Die kan vervolgens vragen om nogmaals opnamen te maken boven het bewuste gebied. “Analyseren is in Guardian Reaper het toverwoord”, benadrukt het hoofd van de sectie Inlichtingen. “We hebben al enig inzicht, meer kan ik er niet over zeggen.” Ook de inlichtingenchef vindt het bijzonder dat het ene deel van het squadron in Roemenië verblijft en het andere, zoals hij en zijn mensen, op Leeuwarden. “Normaliter zit je in het missiegebied. Nu schakelen we daar aan het begin van een shift naartoe om na afloop ervan terug te keren naar de thuissituatie. Maar daar vinden we onze draai ook wel weer in.”

CIS-personeel van 306 Squadron werkt op Leeuwarden aan de elektronica van het MQ-9-wapensysteem. Foto: sergeant-majoor Jan Dijkstra

Zelfs werken in SAP en MULAN is mogelijk

x
Foto onder: Na de eerste vlucht taxiet de Reaper terug naar het kampement van 306 Squadron op Câmpia Turzii.

De logistiekeling

Sinds begin januari is een sergeant van het CLSK op Câmpia Turzii gestationeerd om een netwerk te bouwen en te beheren. In Nederland werkt hij bij 901 CIS-Squadron op Vliegbasis Volkel. Onder het motto ‘men vraagt, wij draaien’ honoreert dat aanvragen van luchtmachteenheden voor communicatie- en informatiesystemen (CIS) en extra mankracht. “We zijn een ondersteunend squadron.” Zo kan het gebeuren dat 306 Squadron in de aanloop naar Guardian Reaper materieel bij 901 Squadron bestelt. De sergeant legt het netwerk zelf op Câmpia Turzii aan en regelt de verbinding met Nederland. De luchtmachters op Câmpia Turzii kunnen sindsdien met computer en telefoon op het netwerk inloggen. Zelfs werken in SAP en MULAN is mogelijk. De sergeant creëert ook een wifi- ‘welfare’-netwerk om te kunnen internetten. Je favoriete sites bekijken? Geen probleem. “Ook tijdens een missie is personeelszorg belangrijk.” Voor de duidelijkheid: de verbindingen tussen de zeecontainers op Leeuwarden en de Reapers op Câmpia Turzii zijn niet het pakkie-an van de sergeant. Dat is een zaak voor CIS-personeel van 306 Squadron. Volgens de sergeant zijn de contacten met de Roemenen goed, ondanks de taalbarrière. “Zij zijn niet zo gewend om Engels te spreken, maar toch helpen ze ons graag.”

Een Reaper taxiet op Câmpia Turzii.