Tekst kapitein Arthur van Beveren
Foto Mediacentrum Defensie
Onder andere luchtdoelgeschut van het type Bofors 40L70 is overgenomen door het Oekraïense leger.
Nederland levert Oekraïne weer ruim half miljard euro aan materieel
De Nederlandse militaire steun aan Oekraïne is sinds 3 oktober met bijna € 550 miljoen toegenomen. Het betreft vooral commercieel verworven materieel. De totale waarde van al het geleverde materieel en deelnames aan fondsen staat nu op ruim € 2,6 miljard. Dat meldde minister Kajsa Ollongren op 14 december aan de Tweede Kamer in een periodieke update.
Minister Ollongren: “Het is essentieel dat bondgenoten Oekraïne blijven steunen in de strijd tegen de Russische bezetter. Ook Nederland moet daar aan blijven bijdragen, we kunnen Oekraïne niet in de kou laten staan. Met onze steun zorgen we ervoor dat Oekraïne kan blijven vechten. Ze mogen de strijd niet verliezen. Dit gaat ook om onze vrijheid en veiligheid.”
In de afgelopen 2 maanden heeft Nederland onder meer gevechtsvoertuigen, luchtverdedigingssystemen, wapens, munitie en drones geleverd. Ook gaat het om zaken als ontmijningsuitrusting, veldhospitalen, tenten, kranen en tal van uitrustingsstukken en medische goederen. Ook zijn reserveonderdelen voor diverse soorten (wapen-)systemen en voertuigen geleverd. Hiermee wordt het voortzettingsvermogen van de Oekraïense strijdkracht versterkt.
Effecten krijgsmacht
De effecten van de geleverde steun op de gereedheid van de Nederlandse strijdkrachten worden, gezien de omstandigheden, door Defensie als acceptabel beoordeeld. Defensie neemt maatregelen om de gevolgen te beperken. Zo zijn er maatregelen om de aankoop van vervangend materieel te versnellen en wordt project- en inkoopcapaciteit versterkt. Defensie wordt generaal gecompenseerd voor de geleverde steun.
Europese Vredesfaciliteit
Vanuit de Europese Vredesfaciliteit (European Peace Facility – EPF) is momenteel € 3,5 miljard beschikbaar gesteld. Dit bedrag dient als compensatie voor leveringen van militair materieel van EU-landen aan Oekraïne. Nederland heeft tot 1 oktober 2023 zo’n 990 miljoen gedeclareerd. Ruim € 242 miljoen is al gecompenseerd. Niet alle declaraties worden volledig vergoed.
Defensie koopt middelen en materieel om Noordzee te beschermen
Defensie schaft camera’s en radarsystemen aan voor booreilanden en windmolens op zee. De krijgsmacht investeert daarnaast in satellietdata. Met deze waarnemingsmiddelen is dreiging tegen vitale infrastructuur op de zeebodem eerder te onderkennen. Voor de beveiliging van de Noordzee koopt Defensie ook 2 nieuwe schepen. Dat liet staatssecretaris Christophe van der Maat op 19 december aan de Tweede Kamer laten weten.
Defensie draagt sinds een half jaar permanent bij aan het in beeld brengen van dreigingen op zee. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met de Kustwacht. Met de aanschaf van genoemde middelen versterkt de militaire organisatie zijn ISR-capaciteit (intelligence, surveillance en reconnaissance). Deze capaciteit draagt bij aan de afschrikking van mogelijke plegers van sabotage en spionage.
Satellieten
De dreiging bestaat vooral uit oppervlakteschepen waarvan de bemanning ongewenste activiteiten onder water uitvoert. Dat is bijvoorbeeld het verkennen of beschadigen van olie- en gasleidingen of internetkabels. Dit soort kwaadwillenden krijgen het nu een stuk lastiger om dat ongemerkt te doen. Want satellieten met een ‘synthetic aperture radar’ herkennen namelijk ook vaartuigen die hun identificatiesysteem hebben uitgeschakeld.
Defensie houdt het Nederlandse verantwoordelijkheidsgebied op de Noordzee in de gaten, maar ook het gebied dat daaraan grenst. Hierbij wordt ook samengewerkt met andere landen. Schepen die mogelijk een dreiging vormen, zijn zo eerder op te sporen. Overigens koopt Defensie de satellietcapaciteit voorlopig commercieel in. Vanaf 2027 beschikt de krijgsmacht er zelf over.
Twee nieuwe schepen
Voor de beveiliging van de Noordzee koopt Defensie verder twee nieuwe, relatief eenvoudige, schepen. Ze krijgen een kleine bemanning en zijn uitgerust met sensoren en onderwaterapparatuur om verdachte situaties te onderzoeken. De minister stuurt over deze vaartuigen in 2024 nog een brief aan de Kamer.
Samenwerking
Behalve Defensie leveren ook andere instanties bijdragen aan de bescherming van de vitale infrastructuur op de Noordzee. In het Programma Bescherming Noordzee Infrastructuur werken meerdere ministeries samen. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft hierbij een voortrekkersrol.
Nederland werkt ook internationaal samen met landen die grenzen aan de Noordzee. Defensie doet dat binnen de NAVO, de Joint Expeditionary Force en de Northern Naval Capability Cooperation. Binnen dit laatste verband is onlangs in Den Haag een onderzoekscentrum geopend met het oog op beveiliging van onderzeese infrastructuur, het zogenoemde Seabed Security Experimentation Centre waarover je in deze Materieelgezien meer kunt lezen.
Defensie neemt NH90-maritieme gevechtshelikopters onder handen
Defensie gaat alle 19 NH90-maritieme gevechtshelikopters flink moderniseren. Deze zogenoemde midlife update (MLU) is nodig om het wapensysteem inzetbaar en voor de toekomst operationeel relevant te houden. Als onderdeel daarvan wordt ook het nieuwe datalink systeem Link-22 ingevoerd. Dat meldde staatssecretaris Christophe van der Maat op 19 december aan de Tweede Kamer.
De krijgsmacht gebruikt de NH90 sinds 2010. Over twee jaar zit de helikopter op de helft van zijn geplande levensduur. Verschillende systemen stammen uit de jaren 90 en zijn inmiddels verouderd.
Defensie zet de NH90 vooral in voor het opbouwen van een maritieme omgevingsbeeld van een vlootverband, voor onderzeebootbestrijding en voor amfibisch transport. De helikopter kan met sensoren grote hoeveelheden data verzamelen en ‘real time’ delen met andere eenheden. Vanwege de ongeëvenaarde kwaliteiten van dit toestel is er vooralsnog geen gelijkwaardig werkbaar alternatief beschikbaar.
Wat houdt de update in?
De focus van de MLU ligt op het toekomstbestendig maken van de missiesystemen van de NH90. Daarbij wordt zowel de hardware als de software van de toestellen aangepast. De modernisering voorziet onder meer in nieuwe communicatieapparatuur, een verbeterd sonarsysteem en de integratie van de nieuwe MK54-torpedo. Deze is al in gebruik bij de marine. Daarnaast wordt de elektromagnetische surveillance- en verzamelapparatuur verbeterd. Aanpassing van ondersteunende systemen behoort ook tot het moderniseringspakket. Het gaat daarbij om trainingsmiddelen en simulatoren, waaronder het plannings- en analysesysteem voor missies en testapparatuur.
Een belangrijk onderdeel van deze update is de vervanging van het tactische datalink systeem. Het huidige datalink systeem Link 11 is sterk verouderd en wordt op termijn buiten gebruik gesteld. De vervanger is Link 22, die ook NAVO-partners in gebruik nemen. Link 22 heeft veel meer mogelijkheden en is beter te beveiligen. Dit systeem is nodig om de grote hoeveelheden data die de NH90 verzamelt met andere vliegende en varende eenheden te kunnen delen.
Europese samenwerking
De NH90-helikopter is voortgekomen uit een samenwerkingsverband van Europese landen als klant en bedrijven als leverancier. Ook de Nederlandse industrie neemt daaraan deel. Nederland ondertekent de overeenkomst voor de MLU van de maritieme versie van de helikopter samen met België, Duitsland en Italië. De werkzaamheden voor de modernisering gebeuren zoveel mogelijk in Nederland, zowel door defensiepersoneel als door de Nederlandse industrie. Hierdoor heeft Defensie meer invloed op de planning en de doorlooptijden.
De eerste NH90’s worden naar verwachting vanaf 2028 gemoderniseerd en gaan naar verwachting weer zo’n vijftien jaar mee.
Nieuwe Advanced Stinger Trainer in 2025 op Vredepeel
COMMIT en BlueHalo hebben het contract getekend voor de vervanging van de huidige Advanced Stinger Trainer (AST). Hiermee heeft de Luitenant-Generaal Bestkazerne (LBK) in 2025 niet alleen de op-één-na grootste militaire dome van de wereld op zijn terrein staan, maar straks ook drie ‘state-of-the-art’ Mobiele Stinger Trainers (MST) voor de opleidingen en trainingen van eenheden die werken met het Stinger luchtverdedigingswapen.
De Mobiele Stinger Trainer (MST) biedt op basis van Virtual Reality (VR) de mogelijkheid om in een 360° immersieve, realistische omgeving zelfstandig binnen de eenheid en op een willekeurige locatie wapenhandelingen en procedures te trainen. Deze mobiele systemen stromen gefaseerd in waarbij het eerste systeem in het tweede kwartaal va 2024 wordt verwacht. Levering van de statische AST is gepland voor eind 2025.
‘The latest and greatest’
“De AST maakt het mogelijk om met het meest moderne systeem dat nu beschikbaar is het personeel op te leiden in de werking, het gebruik en de bediening van het Stinger wapen én het toepassen van vuurdoctrines", vertelt Ignacx de Cuijper, projectmanager van de afdeling Luchtgebonden en Joint IT van het JIVC. "Ook is het mogelijk om personeel te certificeren op het gebied van vliegtuigherkenning. Daarnaast wordt tijdens de realisatie van dit project ook de huidige opleidings- en trainingsfilosofie verder ontwikkeld en verbeterd. Door een beroepsgerichte omgeving te creëren is de AST in staat om de complete taakbenadering aan te bieden. “You will get the latest and the greatest”, is wat de Amerikaanse leverancier letterlijk zei", aldus De Cuijper.
De op één-na-grootste dome in de wereld
De nieuwe AST bestaat uit een metalen dome die opnieuw opgebouwd gaat worden. De vervanging en modernisering is noodzakelijk omdat de huidige AST het einde van zijn technische levensduur heeft bereikt. Ignacx licht toe: “De nieuwe koepel heeft een doorsnede van maar liefst 66,5 meter en een groot bolvormig 360° scherm. De dome is daarmee de één-na-grootste dome in de wereld van deze soort. Hierop kunnen luchtdoelen met realistische koersen in een moderne 3D-omgeving worden geprojecteerd.” Verder bestaat de AST uit Stinger simulatiewapens, virtuele (nacht)verrekijkers, evaluatiemiddelen, voorwaarschuwingsmiddelen en ICT.
Klaar voor de toekomst
Met het vernieuwen van de AST krijgt Defensie de beschikking over moderne trainingsmiddelen waarmee de Stinger teams voor minimaal 15 jaar hun opleiding en trainingsdoelen kunnen verwezenlijken. De AST zal over de laatste technologie beschikken en wordt voorbereid om een groter arsenaal aan wapens en sensoren in de dome te kunnen gebruiken. Hiermee zijn de Stinger teams weer optimaal toegerust en klaar voor de toekomst.
Nederland en Zuid-Korea willen militair meer samenwerken
Nederland en Zuid-Korea hebben gisteren gesproken over meer militaire samenwerking en sloten hierover vandaag een akkoord. Dit gebeurde tijdens het tweedaagse staatsbezoek van de Zuid-Koreaanse president Yoon Suk Yeol.
Nederland wil via de samenwerking een bijdrage leveren aan de stabiliteit in de Indo-Pacifische regio.
Beide landen willen de komende jaren regelmatig ontmoetingen organiseren tussen de Nederlandse en Zuid-Koreaanse defensietop. Op die bijeenkomsten bespreken beide partijen verschillende opties voor samenwerking. Denk aan militaire oefeningen, het uitwisselen van materieel en het delen van kennis over onderwerpen als AI en robots.
Nieuwe technologie: buggy en draagvleugel
Een Koreaanse defensiedelegatie kreeg in het Scheepvaartmuseum in Amsterdam alvast een inkijkje in de nieuwste militaire technologie uit Nederland.
Het innovatiecentrum van Defensie (MIND) gaf tijdens het staatsbezoek een presentatie waarin onder meer een elektrische quad en een elektrische buggy voorbij kwamen. Ook was er aandacht voor de Hull Vane. Dit is een draagvleugel van elf meter die op de achterkant van een schip wordt bevestigd om brandstof te besparen.
Hechte band
De band tussen Nederland en de Republiek Korea is hechter dan ooit. Lange tijd was er vooral sprake van economische samenwerking. Zo maken Nederlandse bedrijven de machines waarmee in Zuid-Korea steeds snellere computerchips worden gemaakt.
Maar in november 2022 sloten premier Rutte en President Yoon al een Strategisch Partnerschap Overeenkomst. Ze stelden zich tot doel in een veranderende wereld samen te werken om vrede en stabiliteit te bewaren.
Nederlandse startups geselecteerd voor innovatieprogramma NAVO
Drie Nederlandse startups mogen innovaties ontwikkelen voor de NAVO. Zij zijn geselecteerd voor de eerste fase van de innovatie-accelerator Diana (Defence Innovation for the North Atlantic). De jonge bedrijven krijgen elk een subsidie van € 100.000.
In totaal waren er ruim 1.200 inschrijvingen, waarvan 37 uit Nederland. 44 initiatieven mogen hun technologie nu echt samen met de NAVO ontwikkelen. Hieronder dus drie bedrijven uit Nederland. Het gaat om Ore Energy BV uit Amsterdam en de Delftse bedrijven Lobster Innovations en Enevate BV (Kitepower).
Lobster Robotics richt zich op ‘sensing & surveillance’-oplossingen. Het gaat hier om een innovatieve manier van beeldopbouw onder water voor marine-eenheden. De andere twee doen mee aan de ‘energy resilience challenge’. Dit betreft onder meer het op slimme wijze opslaan en gebruik van energie binnen NAVO-eenheden.
Alle ideeën zijn getoetst op technologische haalbaarheid en oplossingsgerichtheid voor de NAVO-veiligheidsvraagstukken. Belangrijk is ook dat de ideeën te transformeren zijn en commerciële potentie hebben.
Begeleiding
Los van de subsidie krijgen alle bedrijven toegang tot testcentra en op verschillende vlakken begeleiding. Dat gebeurt onder meer door wetenschappers en experts uit de industrie en deskundigen op het gebied van zakendoen met Defensie. Ook krijgen de bedrijven de kans om met hun technologie te experimenteren in militair operationele omgevingen.
De eerste fase van het programma start in januari en loopt tot de zomer. Op basis van de beoordeling van de resultaten van de 44 startups, wordt bepaald wie door mag naar de tweede ronde.
Stimuleren van ‘dual use’ innovatie
Defensie is een van de 31 ondertekenaars van het Diana Charter. Dit gebeurde tijdens de NAVO-top van Madrid in 2022. Diana moet ervoor moet zorgen dat het bondgenootschap de technologische voorsprong behoudt die essentieel is voor de collectieve verdediging. Het richt zich op het verbinden van de innovatiekracht van zogeheten ‘dual use’ startups aan de missie van de NAVO en het versterken van het trans-Atlantisch innovatie-ecosysteem.
Generaal Eichelsheim roept op tot opschaling van productie binnen defensie-industrie
Volgens de Commandant der Strijdkrachten staan we op een keerpunt in de geschiedenis. Wat hem betreft is opschalen binnen de defensie-industrie geen wens, maar bittere noodzaak. Generaal Onno Eichelsheim zei dat op 30 november op de beurs van de Nederlandse Industrie voor Defensie en Veiligheid (NIDV) in Rotterdam.
Nieuw over de oorlogen in Oekraïne en Israël domineert kranten en websites. Eichelsheim vroeg zich dan ook af hoe de wereld er over vijf jaar uitziet. “In zeer korte tijd zijn we van ‘oorlogen door keuze’ naar ‘oorlogen uit noodzaak’ gegaan. Ons werkveld verandert sneller dan dat we de nieuwspagina’s op onze telefoons kunnen verversen. Dus het lijkt misschien vreemd om je nu af te vragen hoe de wereld er over vijf jaar uitziet. Want het eerlijke antwoord is dat we dat niet weten.”
Toch zijn er zaken waar de hoogste militair van Nederland wel zeker van is: Oekraïne heeft hulp nodig. En rap ook. “Op mijn niet al te bescheiden wenslijst staat onder meer het verlangen om de capaciteit van de productie binnen de defensie-industrie in vier jaar tijd te verdubbelen. Als we dat niet doen, gaat dat ten koste van onze eigen veiligheid. Zonder een sterke technologische en industriële basis, wordt onze kracht enorm aangetast.”
Partijen samen
De beurs van de NIVD is een uitgelezen kans om dit thema aan te kaarten. Hier komen namelijk alle partijen samen: Defensie, de industrie, kennispartners en de samenleving. “En wij hebben allemaal een rol, want iedereen wil zijn of haar vrijheid beschermen. Vrede is onze collectieve verantwoordelijkheid”, aldus Eichelsheim.
En dat geldt volgens hem ook voor opschaling binnen de defensie-industrie. “Op structurele basis, samen met EU-partners en NAVO-bondgenoten. Want als we dat niet doen, staat onze vijand niet alleen aan de poort te rammelen maar in onze voortuin. En dan is het te laat om er nog wat aan te doen.”
Innovatie
Innovatie ziet hij als een van de sleutels tot succes. “Vandaag zien we hier op de beurs talloze voorbeelden. Kennisinstituten, regeringsafgevaardigden, ondernemers en ontwikkelaars van over de hele wereld laten hier zien welke kansen er liggen om te innoveren. En welke kansen er liggen om samen te werken. Ik geloof echt dat er veel bereidheid is om deze uitdagingen samen aan te gaan. Ook tijdens missies kunnen we innoveren. Hier kunnen eenheden de opdracht krijgen om met innovaties te experimenteren en ervan te leren.”
Eichelsheim hoopt dat de juiste stappen worden genomen op dit keerpunt in de geschiedenis. “Mijn wens is dat we over vijf jaar terugkijken met genoegdoening en trots op wat wij samen hebben bereikt. Dat we samen onze verantwoordelijkheid hebben genomen voor vrede en veiligheid. En dat we daarmee hebben beschermd wat ons dierbaar is.”
Defensie krijgt toegang tot vrachtvliegtuigen voor extra grote lading
Defensie kan binnenkort gebruik maken van een internationale vloot van transportvliegtuigen. Deze zijn in beheer bij de Strategic Air Lift International Solution (Salis). Het Defensie Ondersteuningscommando is vandaag het partnership aangegaan met Salis. Dat duurt 2 jaar en gaat in op 1 januari 2024.
Vooral het vrachtvliegtuig Antonov-124 is in staat extra grote ladingen te vervoeren. Naast 5 van deze toestellen bestaat de vloot uit een aantal Iljoesjin-76’s. Alle machines zijn gestationeerd op vliegbasis Leipzig/Halle in Duitsland. Nederland heeft zelf een tekort aan dergelijke grote vliegtuigen.
Internationale samenwerking
Met het Salis-lidmaatschap draagt Defensie bij aan internationale samenwerking op het gebied van luchttransport. Omdat ook België en Duitsland lid zijn van Salis is het mogelijk de capaciteit van de vliegtuigen te delen. Nederland kan dus efficiënter gebruik maken van de beschikbare luchttransporten van en naar de Verenigde Staten. Daarmee worden de defensieonderdelen beter ondersteund. Door de huidige geopolitieke ontwikkelingen neemt het aantal vluchten op dit traject toe. De Support and Procurement Agency van de NAVO biedt het lidmaatschap aan. Dit is na 2 jaar te verlengen.
Nederland zoekt aansluiting bij internationale organisatie OCCAR
Nederland wil lid worden van de internationale organisatie voor samenwerking bij het beheer van Defensiematerieelprojecten, OCCAR (Organisation Conjointe de Coopération en matière d’Armement). Minister Kajsa Ollongren heeft de Tweede Kamer hier vandaag over bericht.
Toetreding tot OCCAR is een belangrijke stap om de Europese defensiesamenwerking te versterken.
Toetreding tot OCCAR is een belangrijke stap om de Europese defensiesamenwerking te versterken en de Nederlandse Defensie industrie goed te positioneren. Dat is hard nodig door de oorlog in Oekraïne en de krapte op de defensiemarkt.
OCCAR is een Europese organisatie die defensiematerieelprojecten beheert. België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje en het Verenigd Koninkrijk zijn al lid.
Voordelen van het lidmaatschap
De Russische oorlog in Oekraïne en de toenemende dreigingen en conflicten wereldwijd onderstrepen het belang van een sterke Europese industriële basis. Het kabinet wil daarom dat Nederland een voortrekkersrol speelt om Europese defensiesamenwerking aan te jagen. Het lidmaatschap van OCCAR past binnen die ambitie.
Door lagere kosten en betere efficiëntie vergroot de organisatie de Europese samenwerking tussen deelnemende landen bij de ontwikkeling en aanschaf van nieuwe wapensystemen. Nederland houdt zo aansluiting bij de belangrijkste Europese partners en kan versneld materieelprojecten realiseren. Daarnaast kan Nederland gemakkelijker deelnemen aan projecten die worden beheerd door OCCAR. Verder krijgt de Nederlandse industrie de kans mee te dingen naar Europese projecten, ook als Nederland daar zelf niet aan deelneemt. Het NIDV (Stichting Nederlandse Industrie voor Defensie en Veiligheid) steunt het voornemen van Nederland om lid te worden.
Het voornemen tot toetreding wordt door (de leden van) OCCAR beoordeeld. Voor de daadwerkelijk toetreding doorloopt Nederland een parlementaire verdragsprocedure.
Nieuw sonarprestatiemodel ARCANE voor Koninklijke Marine
De Koninklijke Marine beschikt vanaf nu over een nieuw sonarprestatiemodel dat een cruciale rol gaat spelen in het verbeteren van de detectiemogelijkheden van onderzeeboten tijdens Anti-Submarine Warfare (ASW) operaties. ARCANE is de uitkomst van een vijfjarige samenwerking tussen COMMIT en TNO.
ASW-operaties vormen een uitdaging vanwege de complexiteit onder water, waar licht snel verdwijnt en radar niet werkt, waardoor geluid de enige detectiemethode is. Echter, onderzeeboten zijn ontworpen om stil te zijn, wat hun opsporing bemoeilijkt. Het verouderde sonarprestatiemodel van de Koninklijke Marine was niet langer geschikt, gezien de veranderingen in sonarsystemen en de behoefte aan nauwkeurigere modellering.
Flexibel model
Het nieuwe ARCANE-model is ontworpen volgens de laatste wetenschappelijke normen en biedt flexibiliteit aan gebruikers, van wetenschappelijke precisie tot snel inzetbare tactische besluitvorming. Het kan 3D-omgevingen behandelen voor bistatische operaties, waarbij verschillende sonarsystemen samenwerken voor verbeterde detectie, een uitdaging die eerder zonder modellering niet goed te bepalen was.
Realistisch modelleren
ARCANE heeft het vermogen om op realistische wijze verschillende aspecten van onderwaterfysica te modelleren, zoals propagatieverlies, ruis, beampatronen en omgevingscondities. Niet alleen zal het model geïntegreerd worden in Tactical Decision Aid-tools zoals ENVITE, maar het zal ook deel gaan uitmaken van de toekomstige UnderWater Warfare SensorSuite (UWWSS) van het ASWF, waardoor het zijn volledige potentieel kan benutten.
De introductie van ARCANE markeert een belangrijke stap voorwaarts voor de Koninklijke Marine in het vergroten van haar vermogen om onderzeeboten te detecteren en effectiever te opereren tijdens ASW-missies.
Tweedaagse JIVC IT Werkconferentie terug van weggeweest
JIVC’ers uit het hele land kwamen begin november weer naar de Fabrique in Maarssen om bij de IT Werkconferentie (ITWC) te genieten van twee dagen inhoudelijke verdieping, spektakel. Het thema UnITe! stond voor verbinding.
Commandant COMMIT vice-admiraal Jan Willem Hartman opende de dag en stond met heftige beelden uit het nieuws stil bij de huidige situatie in de wereld en het belang van een sterke krijgsmacht. Het belang van een goedlopend team is daarbij essentieel: “Niemand is sterker dan zijn of haar team en een happy schip is een goed schip”, aldus Hartman. Directeur JIVC Michiel Borgers benadrukte het belang van het verhogen van de ‘ability to execute’, het maken van snelheid en samenwerken.
Niet geweest en kijken wat je hebt gemist? Bekijk de clip “Op de vloer bij de ITWC” van Sven en René, waarbij ze ontdekken hoe ‘UnITe!’ JIVC is.
