Dit artikel hoort bij: Defensiekrant 22
Terugkijker
Het is weer tijd voor een blik op de kalender. In de rubriek 'Terugkijker' richten we het vizier om de week op een gebeurtenis uit het verleden. Van militair-historische aard en gebeurtenissen waarbij Defensie betrokken was, maar ook situaties die invloed hebben gehad op de hele wereld.
Om hiermee het ‘o ja-gevoel’ op te roepen, maar ook omdat we in deze jachtige tijd gebeurtenissen vaak zo snel vergeten of ons deze niet meer exact herinneren. Vandaag gaan we terug naar 5 juni 1947, als generaal George C. Marshall een historische toespraak houdt op de Universiteit van Harvard. Deze rede markeert het begin van een nieuw tijdperk van hoop en wederopbouw voor Europa en legt de basis voor de Europese Unie.
Tekst: Evert Brouwer | Foto’s: Diversen
De Amerikaanse militair en staatsman George C. Marshall (1880-1959) was een Amerikaans militair en staatsman, die een cruciale rol speelde tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Hij dient van 1939 tot 1945 als chef-staf van het Amerikaanse leger. Na de oorlog wordt hij minister van Buitenlandse Zaken onder president Harry S. Truman en speelt een sleutelrol in de wederopbouw van Europa: het naar hem vernoemde Marshall Plan. Dat economisch herstelprogramma levert hem in 1953 de Nobelprijs voor de Vrede op.
‘We kunnen niet kunnen wachten tot de landen hun eigen problemen hebben opgelost’
Commandant
Marshall, geboren in Uniontown (Pennsylvania), volgt een militaire opleiding aan het Virginia Military Institute. Zijn carrière omvat verschillende belangrijke posities, waaronder die van instructeur aan het Army War College en commandant van een infanteriebrigade. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is hij de architect van de Amerikaanse militaire strategie en speelt zo een doorslaggevende rol in de planning en uitvoering van de grote geallieerde operaties.
Plan
Na zijn militaire loopbaan gaat Marshall de politiek in. Op 5 juni 1947, hij is dan minister van Buitenlandse Zaken onder president Harry S. Truman, houdt Marshall die historische toespraak aan de Harvard Universiteit. Hierin presenteert hij een ambitieus plan om Europa financieel te ondersteunen na de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. “Het is logisch dat de Verenigde Staten alles in hun macht moeten doen om de wereld weer gezond te maken, zowel economisch als politiek”, zegt hij. “We kunnen niet kunnen wachten tot de landen hun eigen problemen hebben opgelost.” Hij benadrukt dat de Verenigde Staten bereid zijn om financiële steun te verlenen, maar dat de Europese landen zelf ook initiatief moesten tonen en samen moeten werken.
De CPN wijst de hulp af als Amerikaans imperialisme
Communisme op de loer
Het plan, dat nu nog bekendstaat als het Marshallplan, speelt een cruciale rol in de wederopbouw van Europa. Het bevordert de economische stabiliteit en samenwerking in het Westen. Vooral dat laatste ziet Marshall als noodzakelijk: veel steden zijn verwoest, de economieën liggen plat en miljoenen mensen leven in armoede. Een gevaarlijke cocktail die het door de Amerikanen zo gevreesde en oprukkende communisme uit Rusland in de kaart kan spelen. In ons land komt de hardste kritiek dan ook vanuit de CPN (Communistische Partij Nederland). De partij en diens krant De Waarheid wijzen, in navolging van ‘Moskou’, de Marshallhulp af als een instrument van Amerikaans imperialisme. Bovendien bemoeien de VS zich ook nadrukkelijk met het beleid van ons land in Nederlands-Indië.
Stabiliteit
Het Marshallplan voorziet in miljarden dollars aan financiële steun voor Europese landen. Dit geld moet worden gebruikt voor de wederopbouw van infrastructuur, de modernisering van de industrie en de bevordering van de handel. Marshall benadrukt dat het plan niet alleen gericht is op economische hulp, maar ook op het bevorderen van politieke stabiliteit en samenwerking tussen de Europese landen. “Ons beleid is niet gericht tegen enig land of doctrine, maar tegen hongersnood, armoede, wanhoop en chaos.”
Het Marshallplan plant het zaadje voor de oprichting van de Europese Unie
Basis
De reactie op het Marshallplan is overwegend positief. Europese leiders beseffen dat ze de hulp van de Verenigde Staten hard nodig hebben om hun economieën te herstellen. In juli 1947 komt een groep Europese landen bijeen in Parijs om een gezamenlijk plan voor wederopbouw op te stellen. Dit resulteert in de oprichting van de Organisatie voor Europese Economische Samenwerking (OEES, nu de OESO), die verantwoordelijk is voor de verdeling van de Amerikaanse hulp.
Het plan draagt bij aan de verbetering van de levensstandaard in Europa
Museum
Het Marshallplan heeft een enorme impact op Europa. Tussen 1948 en 1952 ontvangen zestien Europese landen, waaronder Nederland, ongeveer dertien miljard dollar aan Amerikaanse hulp. Dit geld wordt gebruikt om de industrie te herbouwen (denk voor ons land aan de haven van Rotterdam), wegen en bruggen te repareren en de landbouw te moderniseren. Het Marshallplan legt daarmee in feite de basis voor de Europese integratie en de oprichting van de Europese Unie zoals wij die nu, tachtig jaar later, kennen.
Wie meer wil weten over het leven en de loopbaan van George C. Marshall moet daarvoor naar Lexington, Virginia in de Verenigde Staten. Sinds vorig jaar is ter ere van deze beroemde student van de klas van 1901 een tentoonstelling ingericht. Tot 2016 was er overigens ook een (particulier) Marshallmuseum in ons land, bij Zwijndrecht (Groote Lindt).
