Laatste kunstjes in de woestijn

Na een jaar ‘Irak’ keert Taskforce Lion met Chinooks terug naar Nederland

Na honderden vluchten keren drie Chinook-helikopters en het honderdkoppig detachement in Irak terug naar Nederland. Een jaar lang vlogen de transporthelikopters voor NAVO-missie Irak (NMI) en anti-IS-missie Operation Inherent Resolve (OIR). Nu is het inpakken en wegwezen geblazen: weg uit de woestijn, op naar het groene Nederland. De Defensiekrant keek mee tijdens de laatste operationele dagen.

Tekst: kapitein Joris van Duin | Foto’s: adjudant Jacob Kuipers, kapitein Jeroen Verburg, kapitein Joris van Duin | Video: sergeant-majoor Robbert Harteveld

Oordoppen in, bril en helm op. Het gebulder en opwaaiende stof afkomstig van twee opstijgende Chinook-helikopters is allesbehalve goed voor oren en ogen. De vliegensvlug draaiende rotorbladen zorgen voor een diepe bas die alle inzittenden van binnen voelen. De wind zorgt voor enige verkoeling in de hete kist. Loadmaster sergeant Julian steekt zijn duim op. Haast ongemerkt hangen we in de lucht. Een nieuwe operatie is begonnen. Welkom in Irak, welkom op Al-Asad Airbase.

Raketten

Een helikopterdetachement zetelde hier een jaar lang midden in de zandbak. Van inkomende raketten tot relatieve veiligheid. En van ziedende hitte met temperaturen van meer dan 50 graden tot hagel en zelfs een beetje sneeuw. De luchtmachters maakten het allemaal mee. In mei is het voorbij, dan staat het tot Camp Grizzly omgetoverde onderkomen van de Nederlanders helemaal leeg.

Complexe operaties

De drie maanden van de vierde en laatste rotatie zijn volgens detachementscommandant luitenant-kolonel Boudewijn Stevens voorbijgevlogen. “We hebben het maximale eruit gehaald wat erin zat. De inzetbaarheid van onze mensen en de Chinooks was hoog. Hierdoor konden we naast relatieve standaardopdrachten ook tactisch complexe operaties uitvoeren.”

Stevens: “Militaire eenheden in het holst van de nacht afzetten in een tactische omgeving. Daar gaat een uitgebreid planningsproces aan vooraf, ook omdat we de focus legden op internationale samenwerking. Zo droeg Nederland bij aan de grootste multinationale operatie in Irak van de afgelopen vijftien jaar, waarbij grondtroepen met helikopters zijn ingezet. Van alle vliegtuigen en helikopters waren wij de enige niet-Amerikaanse eenheid. Dat zegt iets over ons als betrouwbare partner.”

Zand, stof, zon

De overste noemde het al: hoge inzetbaarheid speelde een grote rol in het missiesucces. Zonder onderhoud geen operaties, weten ze hier als geen ander. In de woestijn is dat hard nodig, zeker op het moment dat kisten dagelijks de lucht in gaan. “Zand, stof, veel zon: dat tast de helikopter sneller aan dan normaal”, zegt techneut sergeant-1 Simon. Hij heeft avionica als specialisme. Met andere woorden: alles wat met elektronica in de Chinook te maken heeft.

Met gereedschap in de handen, opent Simon klep na klep in de helikopter. Achterin de Chinook glijden zijn ogen over een wirwar aan leidingen, boutjes, moertjes en kabels. “De heli trilt als-ie de lucht in gaat. Het gevolg is dat onderdelen kunnen loskomen. Dat wil je natuurlijk niet. Elke dag checken we of alles nog vast zit.” Het meeste werk zit ‘m in het herstellen van slijtage. “We hebben twee keer een motor moeten vervangen. Er gaat veel tijd zitten in het zoeken naar de oorzaak van het probleem. Als de Chinooks in Nederland aan de grond blijven, dan staan ze binnen. Hier in Irak staan ze onoverdekt buiten. Dan kan er natuurlijk zand en stof in de systemen komen.”

Azuurblauwe Eufraat

Vliegen in Irak is niet alleen uitdagend, het is ook prachtig. Grotendeels is Irak een eindeloze, sepiakleurige zand- en rotsvlakte. Maar delen van de route - we zijn onderweg naar Bagdad om de redeployment-eenheid op te pikken - komen haast uit een film. Zeker boven de oevers van de azuurblauwe rivier Eufraat kijkt iedereen zijn ogen uit. Achthonderd meter onder ons liggen landbouwgronden met ontelbaar veel palmbomen.

In de buurt van miljoenenstad Bagdad wijst loadmaster Julian iconische gebouwen aan. “Dat was een paleis van Saddam Hoessein”, schreeuwt hij buiten de comms om. Uren later, als we terug zijn op Al-Asad Airbase, zegt hij inmiddels wel gewend te zijn aan de indrukwekkende landschappen. “In het begin van de uitzending maakte ik foto’s van opvallende of mooie dingen en dan zocht ik ‘thuis’ online op wat het was. Het paleis waar we vanochtend langs vlogen, werd door Saddam gebruikt om op eenden te schieten.”

Improviseren

Als loadmaster heeft Julian een dubbele rol: de eerste taak is het goed verdelen en controleren van ladingen materieel en personen. De sergeant kijkt terug op een geslaagde eerste uitzending. “Het klinkt cliché, maar elke vlucht was anders. We planden alles zorgvuldig, maar daarvan bleef vaak weinig over. We moesten veel improviseren, omdat ladingen steeds toch net anders waren dan vooraf aangegeven. Dat maakte deze uitzending tof.”

Machinegeweer

Aan de andere kant heeft Julian een beveiligingstaak. Want ook al is het nu relatief rustig in Irak; de veiligheidssituatie kan hier zo omslaan. In een zijdeuropening van de Chinook staat hij achter het machinegeweer MAG en tuurt hij naar buiten. “We hebben ‘m niet hoeven gebruiken”, zegt Julian. “Maar als het nodig is, dan doen we dat zonder aarzeling.”

Het is die militaire mindset waar detachementscommandant overste Stevens op hamert. Die moet in de koppies zitten van zijn mannen en vrouwen. In augustus vorig jaar werd Al-Asad Airbase namelijk nog bestookt met Katyusha-raketten. Daarbij raakten vijf Amerikaanse soldaten gewond. Waakzaamheid is geboden en daarom dragen de Nederlandse militairen ook allemaal een wapen en scherfvest.

Trots

Stevens: “Wij zijn hier niet om als koeriersdienst mensen en materieel van vliegveld A naar vliegveld B te vliegen. We hebben militaire transportcapaciteit om onder operationele omstandigheden militaire middelen en eenheden te kunnen inzetten. Dat we dit multinationaal ook in de praktijk hebben laten zien, maakt me heel trots.”

Check de clip!