Tekst Jopke Rozenberg-van Lisdonk
Foto Paul Tolenaar

x
Voorzitter Platform Nederland Radarland kapitein ter zee Rob Hendriks is sinds eind 2014 directeur van het Duits-Nederlandse Centre for Ship Signature Management. Dit is het kenniscentrum voor scheepssignaturen van Defensie. De jaren daarvoor was hij onder meer hoofd bureau radar (de voorloper op het huidige bureau sensor technologie) en hoofd afdeling sensor wapen- en integratietechnologie van de DMO.

Radarsystemen zijn onmisbaar voor de krijgsmacht. De meest geavanceerde en innovatieve radars ter wereld zijn van vaderlandse bodem. De Nederlandse industrie ontwikkelt en produceert deze samen met Defensie en kennisinstituten. 12,5 jaar geleden bundelden ze hun krachten officieel en richtten het Platform Nederland Radarland op. Wat bereikte het platform de afgelopen jaren en wat staat er te gebeuren in de nabije toekomst?

De DMO is namens Defensie behoeftesteller en primaire afnemer van de radarsystemen die producent Thales Nederland en kennisinstituut TNO ontwikkelen. De 3 hebben elkaar keihard nodig meent kapitein-ter-zee Rob Hendriks. Hij is voorzitter van het dagelijks bestuur van Platform Nederland Radarland en vakspecialist bij Defensie. “Het innoverende vermogen van Thales en het kennisniveau van TNO zitten op topniveau,” vertelt Hendriks, “maar zonder een innovatieve ‘klant’ als Defensie leidt dat niet tot vernieuwende producten.”

En daarmee is de gouden driehoek compleet. Samen met de Technische Universiteit Delft en het Ministerie van Economische Zaken richten ze in 2002 het Platform Nederland Radarland op. De leden bundelen en borgen samen het onderzoek naar en de ontwikkeling van hoogwaardige radartechnologie en innovatieve radarsystemen.

Kritische delen

“Een nieuw schip, dat Defensie meestal ook zelf ontwerpt, is daardoor altijd met de nieuwste radarsystemen uitgerust", schetst Hendriks. “Het ontwikkelen kost jaren, daarom denken we qua technologieopbouw altijd zo’n 10 tot 20 jaar vooruit.”

Op het moment dat een scheepsvervangingstraject zich aandient, is de radar al in grote lijnen af. Alle kritische delen zijn dan al gebouwd en een keer getest. Het technisch risico is er dan uit, waardoor ook de kosten beheersbaar zijn. “We zijn nu al druk bezig met de sensor-wapen-suite voor de vervanging van de M-fregatten. De technologiebasis van de radarsystemen moeten we tijdig gereed hebben. Zo kunnen we de stap naar de productontwikkeling maken.”

x
Ter ere van het 12,5-jarig jubileum vond er op 11 februari een themadag plaats voor platformleden en hun relaties. Het heden, verleden en de toekomst van de radartechniek stond centraal.

Technische bouwblokken

De radars voor de toekomstige vervangers van de M-fregatten zijn gebaseerd op de sensor suite van de (Hollandklasse) patrouilleschepen. “Dat radarconcept hebben we in de periode 2004-2008 ontwikkeld en gaan we de komende jaren stapsgewijs doorontwikkelen”, vertelt de voorzitter. “Bestaande systemen laten evolueren is nu al 10 jaar onze strategie. Daarmee zijn we in deze tijden van bezuinigingen met minimale middelen toch in staat te innoveren. De radars bestaan uit technische bouwblokken, die we steeds weer in een andere formatie, groter of kleiner, kunnen hergebruiken. Dat geldt voor zowel de hard- als de software. Het geeft tevens de industrie de mogelijkheid om afgeleide producten in de markt te zetten.”

Mastmodule als basis

Er bestaan inmiddels redelijk wat voorbeelden:

  • 1 van de 4 radarplaten van SMILE, de beeldopbouwradar van de patrouilleschepen voor (middel-)lange afstanden, is hergebruikt in de zogenoemde Naval Smarter. Die radar is in december 2014 aangekocht voor Zr. Ms. Rotterdam en is een goedlopend exportproduct.
  • De Seastar radar is ook geplaatst in de mast van de M-fregatten.
  • De totale mastmodule van de patrouilleschepen staat - met kleine functionele aanpassingen - tevens aan boord van Zr.Ms. Karel Doorman.
  • Door 3 mobiele SQUIRE radars (in gebruik bij het Korps Mariniers en het Commando Landstijdkrachten) samen te voegen ontstond de basis voor het systeem DISCUS. Dit is een ‘compound’ beveiligingssysteem dat speciaal werd gemaakt voor de inzet in Afghanistan. De radar kan midden in het te beveiligen gebied staan en 360 graden rondom (grond-)omgevingsbeeld opbouwen. 
x
Op de voorgrond een schaalmodel van een luchtverdedigings- en commandofregat met de APAR-radar boven in de voormast en de SMART-L radar achterop de helikopterhangaar. Op de achtergrond een foto van een patrouilleschip met geïntegreerde mast.

Taken combineren

“Op dit moment - na 10 jaar gerichte stapsgewijze innovatie - bestaat circa 90% van het hele radartechnologieportfolio uit losse modules”, schetst Hendriks. Momenteel bekijkt het platform of radars opnieuw te configureren zijn, zodat ze ook andere operationele taken kunnen krijgen of deze zelfs tegelijkertijd kunnen combineren. Een andere ontwikkeling die al in de productontwikkelfase zit, is de ‘extended long range’-versie van de SMART-L radar (SMART-L ELR). Deze radar combineert luchtbeeldopbouw met de ballistic missile defence taak. Het systeem is inmiddels aanbesteed voor de luchtverdedigings- en commandofregatten en als vervanger voor de Medium Power Radars van het Commando Luchtstrijdkrachten. Kolonel Hendruks benadrukt: “Behalve dat de innovatie en geavanceerde gebruiksmogelijkheden van belang zijn, zorgt het Defensiebreed gebruik van dezelfde systemen ervoor dat de logistiek en opleidingen efficiënter worden.” 

De radar vroeger en nu

In de jaren ’60 bestonden er 3 verschillende radartypen, namelijk voor (lucht-)beeldopbouw, doelaanwijzing en vuurleiding. Sinds 2000 zijn deze 3 taken grotendeels verenigd in 1 multifunctionele radar, de Active Phased Array Radar (APAR). Deze eerste 3-dimensionale radar kan tegelijkertijd meerdere doelen zoeken, volgen en de vuurleidingsondersteuning voor geleidewapens verzorgen. Het systeem heeft een extreem groot bereik en is zeer geschikt om laagvliegende doelen te volgen. APAR is ontwikkeld door Thales, TNO en het Ministerie van Defensie. De patrouilleschepen gebruiken APAR in hun volledig geïntegreerde sensor- en communicatiemastsysteem.