Stilte in ziekenhuis goed teken

CDC-artsen houden vinger aan pols in missie Atalanta

Niemand hoopt dat de artsen van het miniziekenhuis aan boord van Zr. Ms. Johan de Witt in actie hoeven te komen. Maar de artsen die onder de paraplu van het Commando DienstenCentra werken, zijn er wel altijd klaar voor. “We zijn een soort verzekeringspolis.” 

In een noodsituatie telt elke seconde. Een gewonde met ernstige bloedingen moet snel bij de traumateams op de onderzoekstafel liggen. Hij moet niet eerst 3 verdiepingen hoger en door 6 gangen hoeven te worden vervoerd. In die tijd bloedt hij misschien dood. Daarom ligt het miniziekenhuis aan boord van het amfibisch transportschip Johan de Witt op het F-dek, vrijwel direct achter de helikopterhangaar.

Zo zijn patiënten in een mum van tijd van de helikopter bij de traumateams. “Ook bootjes kunnen gewonden brengen. Daarvoor is een speciaal platform waarmee ze naar het F-dek worden getild”, vertelt kolonel Mees Vervelde, in het dagelijks leven ziekenhuisapotheker in het Centraal Militair Hospitaal (CMH) in Utrecht. Tot eind maart werkte hij voor de EU-antipiraterijmissie Atalanta echter aan boord van de Johan de Witt. 

Weinig gevaar

De afdeling Spoedeisende Hulp aan boord, een onderdeel van het miniziekenhuis, telt slechts 3 onderzoekstafels. Dus moeten er keuzes worden gemaakt als er meer patiënten zijn. Dat zou in zo’n geval het werk van luchtmachtkolonel en anesthesioloog Michel Los zijn geweest. Als meest ervaren dokter is hij in zo’n situatie de clinical director. Hij bepaalt wie meteen hulp nodig heeft en wie nog even moet wachten.

Maar van zo’n noodsituatie is tijdens de uitzendperiode van Los en Vervelde geen sprake geweest. Het is rustig bij de Hoorn van Afrika, de piraten houden zich gedeisd, dus is er relatief weinig gevaar. “In Uruzgan en Kandahar (Afghanistan; red.) was het iedere dag druk en was je blij wanneer je na 2 maanden je pieper aan de opvolger kon overhandigen”, zegt CDC’er Los, die normaal in het Ikazia Ziekenhuis in Rotterdam werkt. “Hier is het veel rustiger. Al kunnen op een groot schip met veel personeel altijd bedrijfsongevallen gebeuren.”

Verzekeringspolis

Kleine gezondheidsklachten worden afgehandeld door de Role 1, de naam voor de ziekenboeg waar bijvoorbeeld griepklachten en gekneusde vingers worden behandeld. Voor deze EU-missie is er ook een Role 2-hospitaal aan boord voor bijvoorbeeld schot- en steekwonden. Niet omdat er grote aantallen gewonden worden verwacht, maar meer als ‘een soort verzekeringspolis’, legt Vervelde uit. “De kans is klein dat er gewonden vallen. Wij zijn hier voor het geval er toch iets gebeurt. Vergelijk het met de brandweer. Die wacht ook in een kazerne, maar iedereen hoopt natuurlijk dat er geen brand komt.” 

De situatie voor de Somalische kust kan echter snel veranderen. Mariniers voeren in snelle bootjes zogeheten friendly approaches bij vissersschepen uit. Het doel is om contact te leggen met de lokale bevolking en informatie te verzamelen over piratenactiviteiten. “Zo’n approach draagt een zeker risico met zich mee”, zegt Vervelde. “Ik was hier in 2012 tijdens Ocean Shield (de NAVO-missie bij Somalië, red.). Toen werd er geschoten, de mariniers vuurden terug. Enkele piraten en vissers raakten gewond. Dat ging om schotwonden, maar ook om brandwonden omdat het bootje in brand vloog.” 

Narcose

In de Role 2 kunnen de artsen met hun teams alle handelingen verrichten om iemand te stabiliseren, de ernst van de verwondingen in te schatten en eventueel te opereren. “Maar het is altijd damage control surgery”, zegt Vervelde. “Het is niet de bedoeling dat patiënten hier blijven. Het doel is om ze snel naar Nederland te krijgen, zodat het CMH ze verder kan verzorgen. Daar kunnen we gewoon betere zorg bieden.”

Als dat niet mogelijk is, zijn er in de regio enkele ziekenhuizen geschikt om aanvullende zorg te verlenen, zoals in Muscat (Oman), Djibouti en Dar es Salaam (Tanzania). “De Role 2 is immers een klein ziekenhuis, waar de mogelijkheden uiteindelijk beperkt zijn vergeleken met grotere ziekenhuizen”, zegt Vervelde.

Tijdens hun uitzending hebben de operatieteams 2 ingrepen onder narcose gedaan en meerdere kleine behandelingen uitgevoerd. Zo is hittestuwing een probleem in het warme klimaat van de Indische Oceaan. Maar wat ze precies hebben gedaan, mogen Los en Vervelde niet vertellen vanwege hun medisch beroepsgeheim. Weinig actie betekent echter niet dat de mannen zich hebben verveeld. “We hebben veel les aan de medische teams aan boord gegeven. De ene keer geven we wat theorie, de andere keer doen we een praktijkoefening waarbij iemand een patiënt speelt en zijn situatie verslechtert”, zegt Los. “Ook hebben we reanimatiecursussen en lessen in traumaopvang gegeven. Het was misschien rustig, maar, nee, we hebben absoluut niet stilgezeten.”

Het Role 2-hospitaal in het kort

In de Role 2 aan boord van Zr. Ms. Johan de Witt werken 21 mensen. Het bestaat uit onder meer een volledig team voor de operatiekamer, 2 intensive care-verpleegkundigen en 2 dokters op de Spoedeisende Hulp.

De Role 2 heeft de volgende afdelingen:

• Eerste hulp met 3 onderzoekstafels.
• Operatiekamer waar 1 patiënt per keer kan worden geholpen.
• Intensive care unit voor zwaargewonden.
• Ziekenzaal met 6 low care-bedden voor lichter gewonden.
• Bloedbank in een speciale, gekoelde legergroene container in de hangaar.
• Laboratorium voor bloed- en urineonderzoek.
• Röntgenafdeling, waar digitaal wordt gewerkt en beelden via satelliet naar CMH kunnen worden gestuurd.
• Sterilisatiekamer voor ontsmetten en schoonmaken operatiegereedschap.