Tekst Jack Oosthoek
Foto Rob Gieling

Tweede leven voor Koning Willem III-kazerne

Het is een ongekend groot project en misschien voor defensiebegrippen wel een bouwkundig hoogstandje. Onder de vlag van het Commando DienstenCentra ondergaat de ruim 75 jaar oude Koning Willem III-kazerne in Apeldoorn een metamorfose. “Voor zover ik weet is er in Nederland nog nooit een kazerne op deze manier geherstructureerd”, zegt architect ir. Peter Theuwissen. Hij leidt de monsterklus vanuit het nieuwe Rijksvastgoedbedrijf (RVB), waar hij namens het CDC is gedetacheerd. 

x
Vrijwel alle gebouwen van het opleidingswalhalla van de Koninklijke Marechaussee gaan op de schop.

Werkelijk alles binnen de hekken van de Koning Willem III-kazerne, opleidingswalhalla van de Koninklijke Marechaussee, gaat op de schop. Inclusief de op hetzelfde complex gelegen Frank van Bijnenkazerne van de landmacht. De in de woorden van Theuwissen ‘transformatie’ is hard nodig, omdat veel gebouwen verouderd zijn. 

x

Als hij in 2004 voor het eerst poolshoogte neemt, fronst Theuwissen de wenkbrauwen. De meeste ramen in de gebouwen bevatten enkel glas, wat veel condens veroorzaakt. Overal ‘slaat’ vocht door de muren, het energieverbruik is hoog, de pannen kletteren hier en daar van de daken. Op enkele gebouwen hangt door de slechte staat van de verdiepingsvloeren het bordje gesloten. Om over het parkeerprobleem nog maar te zwijgen. Dit kan zo niet doorgaan, concludeert Theuwissen. 

“Voor zover ik weet is er in Nederland nog nooit een kazerne op deze manier geherstructureerd”

x
De Frank van Bijnenkazerne, erfenis uit vervlogen tijden.
x
De te verbouwen panden op de Koning Willem III-kazerne behouden hun oorspronkelijke karakter.

Andere bestemming

Snel valt de beslissing om het marechausseebolwerk te renoveren. Met als voorwaarde dat uitstraling en historisch karakter van de gebouwen (jaren dertig) in ere worden hersteld. De kazerne krijgt kortom een tweede leven. Terwijl het complex gewoon open blijft, pakt de aannemer alle gebouwen in fases aan. Sommigen krijgen daarbij een andere bestemming. Van de meeste gebouwen blijven tijdens de verbouwing vaak alleen de buitenmuren staan. Rondom de plek waar nu de Frank van Bijnenkazerne staat, komen in de toekomst mogelijk buitensportvoorzieningen als een hindernisbaan, een tennis- annex voetbalveld, een beachvolleybalveld, een handgranaatbaan en een dertig meter hoge klimtoren. 

x
1: Oude ansichtkaart met foto's van de KW-III kazerne | 2: luchtfoto uit 1940 van de eerste aanleg van het defensieterrein, de oude historische beekloop is nog niet omgelegd, dit gebeurde later bij de tweede uitbreiding. | 3: Oude ansichtkaart met foto's van de KW-III kazerne | 4: Luchtfoto uit 1977 van de KW-III kazerne in Apeldoorn. Foto Leo van Dam. Overige foto's: CDC.

Kannibaliseren

Als pronkstukken van de nieuwe kazerne noemt Theuwissen de nog te bouwen lesaccomodatie (drie verdiepingen), met daaronder een parkeergarage voor tweehonderd voertuigen. En het uit 1939 stammende Gebouw 55, het voormalige garagegebouw. De laatste jaren werden onderdelen van dit gebouw gebruikt om een ander pand open te houden (‘kannibaliseren’). 

x
Eén van de pronkstukken van de nieuwe Koning Willem III-kazerne: Gebouw 55.

Hoe fraai ziet de banaanvormige accommodatie (180 meter lang) er nu uit. Een multifunctioneel complex met onder meer ‘oefenstraten’ waar marechausseepersoneel arrestaties en woninginvallen trainen, deels ondergrondse schietbanen en een eveneens ondergrondse sporthal. Stedenbouwkundig gezien de meest verantwoorde opzet, weet Theuwissen. “Als we deze voorzieningen bovengronds hadden aangelegd, was dit ten koste gegaan van het landschappelijk karakter van het zuidelijk deel van de kazerne.”

x
De bouw van de ondergrondse schietbaan is bijna klaar.
x
De afzuiginstallatie van de ondergrondse schietbaan.
x

“Ik denk dat het een voorrecht is om hier te worden geplaatst”

x
Architect Peter Theuwissen: “Voor zover ik weet is er in Nederland nog nooit een kazerne op deze manier geherstructureerd.”

Voorrecht

De trots van Theuwissen is de nieuwe loopbrug. Die loopt voor een deel door Gebouw 55 en verbindt het noordelijke en het zuidelijk deel van het kazernecomplex. Ook ben je via de brug snel van de nieuwe parkeerplaats bij de gebouwen rondom de appèlplaats. 

x

Zoals het er nu uitziet, gaan de laatste gebouwen op de Koning Willem-III-kazerne die uit de jaren dertig stammen, eind dit jaar weer open. Resteert de bouw van een nieuw bedrijfsrestaurant en het genoemde lesgebouw. Naar verwachting zit de herstructurering van de Koning Willem III-kazerne er in 2018 op. Theuwissen. “Ik denk dat het dan een voorrecht is om hier te worden geplaatst.”