‘Een bom mag niet dansen’

Tekst Jan Malschaert
Foto Louis Meulstee

EOD levert voormalig Vliegbasis Twenthe schoon op

De Explosieven Opruimingsdienst Defensie maakt de komende weken voormalig Vliegbasis Twenthe schoon. Defensie heeft de vliegbasis verkocht aan gebiedsontwikkelaar ADT. Die gaat het terrein verdelen in een civiel vliegveld en een publiek toegankelijk natuurgebied. Het gebied wordt overgedragen onder de voorwaarde dat het vrij is van explosieven van 100 pond of zwaarder. Het door de Duitsers gebruikte vliegveld kreeg aan het einde van de Tweede Wereldoorlog een aantal geallieerde bombardementen te verduren.

Overleg

De EOD-ploeg en personeel van Leemans Speciaalwerken buigen zich aan het begin van de eerste ruimingsdag over de kaart waar de 37 gevonden explosieven staan gemarkeerd. Het explosieven opsporingsbedrijf, waar drie oud-EOD’ers werken, heeft de blindgangers het afgelopen jaar in kaart gebracht en indien mogelijk geïdentificeerd. Eind vorig jaar zijn 19 lichte bommen geruimd. Nu is het tijd voor de zwaarste en moeilijkste exemplaren.

EOD-bord

De eerste bom van die dag is nog niet geïdentificeerd door de hoge grondwaterstand. Plaatsvervangend pelotonscommandant Rob Martens: “Als het nat is, kan je niet werken omdat je wegzakt. Maar nog belangrijker: je loopt het risico dat de bom gaat 'dansen' terwijl je niet weet om wat voor ontsteker het gaat. Vooral omdat hier relatief veel chemisch lange vertragers zijn gevonden. Die zijn juist erg gevoelig voor beweging. In het verleden hebben zich hier spontane detonaties voorgedaan.”

Metaaldetector

Laagje voor laagje graaft een machinist van Leemans het zand boven de eerste bom weg. De bommen zijn gelokaliseerd door met metaaldetectors verstoringen van het aardmagnetisch veld te meten. Hier duidt de grootte van de verstoring op een flinke metalen massa op 3,48 meter. Leemans heeft 2 dagen eerder het grondwater weggemaald. Dat heeft gewerkt: de grond is droog en stabiel.

Prikstok

De laatste decimeters neemt de EOD-ploeg het graafwerk over. Behoedzaam wordt de exacte plek bepaald met een prikstok. Het kan tenslotte om een bom met een chemisch lange vertrager gaan. Deze ontstekers waren bedoeld om bommen met verschillende tussenpozen, van 1 tot 144 uur, te laten ontploffen. Dit om snelle herstelwerkzaamheden aan de start- en landingsbaan door de Duitsers te verhinderen.

Opmeten bom

Assistent-ruimer sergeant-1 Hans Cornellissen is sinds 2 jaar EOD’er. Dit is zijn eerste bombenadering. “Dat betekent dat ik de bom vrijmaak en identificeer. Deze herkende ik gelijk: een Amerikaanse 500-ponder met een gewone, direct werkende ontsteker. Ik kon het typenummer zelfs nog lezen. Dat is bijzonder voor een Amerikaan; die zijn helemaal van ijzer en vaak volledig verroest.”

Springstof

Een kilo kneedbare springstof moet de ruimingsklus klaren. Door deze in conusvorm te kneden en op te bom te plaatsen werkt het als een holle lading en wordt de explosie op een punt geconcentreerd. “Wat dat betreft kan je al EOD’er worden als je bij handenarbeid een beetje kan meekomen”, lacht Martens. 12 meter slagsnoer, een slagpijpje en een lang elektriciteitsdraad, de afvuurkabel, completeert het geheel.

Doos

Om de springstofconus heel te houden, zet sergeant Cornelissen er een doos over. Vervolgens dekken ze het met zand en schept de graafmachinist de kuil voorzichtig dicht. Door een extra bult zand aan een kant te plaatsen, wordt de explosie in een vooraf bepaalde richting gestuurd. Met een schok die op honderden meters voelbaar is, gaat Hans’ eerste ‘eigen’ bom de lucht in. De 20ste ruiming op de voormalige vliegbasis is er een uit het boekje.

Weghalen bronbemaling

De graafmachinist gooit de geslagen krater dicht. Niet alle bommen kunnen even gemakkelijk worden geruimd. Vooral een cluster van 6 bommen vereist het nodige denkwerk. Martens: “Die liggen zo dicht bij elkaar dat ze niet afzonderlijk zijn te ruimen. Dan exploderen ze waarschijnlijk precies gelijktijdig. In dat geval raken gebouwen en leidingen in de omgeving beschadigd. Waarschijnlijk vernietigen we ze geclusterd: met een zeer korte vertraging van enkele milliseconden ertussen. Dit zou de explosieve kracht moeten reduceren.” Als ook die klus is geklaard, is de voormalige vliegbasis weer van de natuur en kunnen de wandelaars komen.