Piraten houden zich koest… maar missie nog niet volbracht

Zweedse admiraal over piraterij en samenwerking met Nederlanders

Zr.Ms. Johan de Witt is momenteel het vlaggeschip van de EU-missie Atalanta. De Zweedse force commander Jonas Haggren leidt de strijd tegen piraterij. Nederlanders en Zweden werken hierbij nauw samen.

Een Somalische piraat die nu met zijn kornuiten in een skiff (kleine boot) stapt om een koopvaardijschip te kapen, is óf wanhopig óf slecht op de hoogte. Was de kans van slagen enkele jaren geleden nog zeer hoog, tegenwoordig is de ooit zo lucratieve bron van inkomsten opgedroogd door de interventie van internationale marine-eskaders.

Klus nog niet geklaard

De Zweedse admiraal Jonas Haggren kent de feiten, maar waarschuwt voor gemakzucht en onoplettendheid. “De klus is nog niet geklaard, nog lang niet”, zegt de voormalige onderzeebootcommandant in zijn kajuit aan boord van Zr.Ms. Johan de Witt. “De missie bevindt zich nu in een overgangsfase. Voorheen lag de focus op het beschermen van schepen en antipiraterij-acties. Maar nu het zeer stil is op het piratenfront, verleggen we ons werk meer naar bijvoorbeeld hulp bieden aan andere EU-missies in het gebied.” 

Mandaat uitgebreid

De huidige commandant van de antipiraterij-missie Atalanta noemt als voorbeeld EUCAP NESTOR, de civiele missie die regionale kustwachten traint. Half maart heeft de Johan de Witt in Mogadishu nog 2 auto’s aan land gezet voor de Somalische kustwacht. Die wordt getraind door de EU. “Ook is ons mandaat uitgebreid, waardoor we nu vaker dichtbij de kust werken om informatie te verzamelen”, legt de admiraal uit. Want wat doen de piraten nu, waar halen ze hun geld vandaan, hoe zien hun structuren er uit? Ook wil hij meer informatie binnenhalen met behulp van persoonlijke contacten. “Zo voeren we friendly approaches uit (vriendschappelijke boardings, red.). En als op zo’n schip iemand zit die de burgemeester van een dorpje kent, dan kunnen we hem uitnodigen. Dit is overigens nog niet gebeurd.”

De Nederlanders

De Johan de Witt fungeert sinds januari als vlaggeschip van de EU-missie Atalanta. “Het is een fantastisch schip, het is net een kleine gemeenschap met een eigen vliegveld en haven”, vertelt Haggren. “Het heeft alles aan boord om ons werk te kunnen doen. Er zijn goede sportfaciliteiten en er is genoeg ruimte, we zouden zelfs een conferentie kunnen organiseren.” 

Recht voor zijn raap

De samenwerking tussen de grotendeels Zweedse staf en de Nederlanders verloopt in zijn ogen soepel, de culturen vertonen qua denkwijze en instelling dezelfde overeenkomsten. “We kunnen beiden recht voor zijn raap zijn. Maar soms zijn de Nederlanders wat botter. En andere keren juist de Zweden.” 

Zweedse gevechtsbootjes geïntegreerd

De samenwerking gaat bovendien verder dan het stafniveau. In de scheepshangar staan 2 slanke, gestroomlijnde Zweedse Agusta A109 helikopters. In het landing dock liggen 2 wendbare, snelle CB90 gevechtsboten. De bemanningen van deze Zweedse eenheden werken nauw samen met hun Nederlandse collega’s. Sterker nog, ze zijn geïntegreerd. Vluchten worden samen gepland en op de gevechtsbootjes werken Nederlandse verbindelaars. 

Vreemde eetgewoonten

Dat is geen probleem, want Zweden spreken goed Engels en ze werken volgens de NAVO-regels, ook al zijn ze geen lid van het bondgenootschap. “In operationeel denken en doctrines zijn er dus veel overeenkomsten”, aldus de admiraal. Alleen zijn de Nederlandse eetgewoonten aan boord wat vreemd. “Hier wordt ’s middags warm gegeten en is er ’s avonds brood. Bij de Zweden is er 2 keer per dag warm eten, ’s middags en ’s avonds. Dat was wel wennen.” 

Commandant Johan de Wit, kapitein ter zee René Luyckx, over de samenwerking met de Zweden:

“Alle rangen aan boord zijn zeer te spreken over de samenwerking met de Zweden. Ze zijn heel beleefd en bescheiden. Nederlanders kunnen heel direct zijn, gooien sneller hun mening op tafel en zijn daar moeilijk af te brengen. De Zweden zijn heel correct. Het is altijd geven en nemen, maar iedereen gaat nu met elkaar om als een geheel. Wat helpt, is dat de Zweedse eenheden aan boord een soort ‘ministafje’ hebben. Zij hebben een contingentscommandant. Maar het is niet zo dat ik de Nederlandse helikopter opdrachten geeft en hij de Zweedse. Nee, ik geef de opdrachten. Er zit dus geen extra commandant tussen. De helibemanningen plannen samen, de techneuten werken samen. Ze mogen niet sleutelen aan elkaars helikopter, maar wel nadenken over oplossingen voor problemen. Hetzelfde geldt voor de boten.
Alleen als er in Zweden discussie ontstaat over de inzet van hun eenheden, doe ik zaken met de contingentscommandant. Hij kan in het uiterste geval besluiten dat de Zweden niet meedoen aan een bepaalde actie.”

De CB90 is een Zweedse gevechtsboot die mijnen kan leggen, maar ook 21 bewapende militairen aan land kan zetten. Volledig geladen kan de CB90 23 ton wegen. De bewapening bestaat uit een granaatlanceerinstallaties of een zwaar machinegeweer achter het stuurhuis. Voor op het schip kunnen 2.50 kaliber machinegeweren worden gemonteerd. Wanneer het dock van de Johan de Witt wordt leeggepompt, staan de CB90's op een soort fietsenstandaard vergelijkbaar met die van een omafiets.

Het Zweedse leger heeft 20 Agusta A109 helikopters. De meeste zijn bedoeld als trainingstoestel, 8 zijn omgebouwd om op zee te kunnen gebruiken. De helikopter van Italiaanse makelij is multi-inzetbaar: hoisten, landen op schepen, verkenning met radar, een mitrailleur in de zijdeur, warmtebeeldradar. Het toestel heeft een topsnelheid van ruim 300 kilometer per uur en een maximaal vliegbereik van 500 kilometer. De heli's kunnen opereren van Zweedse korvetten van de Visby klasse.